دویچه‌وله آلمان در گزارشی درباره بحران آب در ایران نوشت: از اواسط ژوئیه، ایران با یک موج گرمای شدید روبه‌روست؛ دما در برخی نقاط به ۵۲ درجه سانتی‌گراد رسیده است. بسیاری از ادارات و مغازه‌ها تعطیل شده‌اند و ساعات کاری کاهش یافته است.
گرچه تابستان‌های داغ در ایران پدیده‌ای غیرعادی نیست، اما در پنج سال گذشته تقریباً بارشی رخ نداده است. به دلیل خشکسالی، در پایتخت کشور اکنون تقریباً هیچ آبی باقی نمانده است. ناصر کرمی، پژوهشگر اقلیم، می‌گوید: «در شعاع صد کیلومتری تهران، تمام رودخانه‌ها و منابع آب خشک شده‌اند.»
تاکنون دولت راهبرد روشنی برای مقابله با بحران آب نداشته است. این در حالی است که پیشنهادهای راه‌حل وجود دارد – مانند طرح پژوهشگر بیابان، محمد درویش؛ او می‌خواهد آب‌های سطحی را به زیرزمین هدایت کند و آنجا برای روزهای سخت ذخیره سازد. این کار از ساخت سدهایی که در ایران تقریباً همگی خشک شده‌اند، هم ارزان‌تر است. اما در حال حاضر تنها می‌توان امیدوار بود که باران دوباره ببارد.
در ادامه ترجمه کامل گزارش شبنم فن هاین که با تیتر اصلی «Iran: Hitze, Dürre und politische Ignoranz» (ایران: گرما، خشکسالی و بی‌توجهی سیاسی) در روز ۶ اوت ۲۰۲۵ در دویچه‌وله منتشر شده است را بخوانید؛
موج گرما و کم‌آبی، زندگی عمومی در ایران را فلج کرده است. مقامات از خشکسالی شدید سخن می‌گویند. هشدارهای کارشناسان سال‌ها نادیده گرفته شد و اکنون مردم بهای آن را می‌پردازند.
روز چهارشنبه، ششم اوت، ادارات دولتی و نهادهای عمومی در ۱۶ استان از مجموع ۳۱ استان ایران، از جمله تهران، تعطیل ماندند. از میانه ژوئیه، ایران با موج گرمای شدید و طولانی‌مدتی دست به گریبان است. در هفته‌های گذشته، ساعات کاری ادارات و نهادهایی مانند بانک‌ها کاهش یافته و آنها اغلب یک روز اضافی در هفته نیز تعطیل بوده‌اند.
دمای هوا در جنوب غرب کشور تا ۵۲ درجه سانتی‌گراد بالا رفته است. به گفته سازمان هواشناسی، این موج گرما دست‌کم تا اواخر مرداد ماه در بخش‌های گسترده‌ای از کشور ادامه خواهد داشت.
خشکسالی‌های پنج سال گذشته و کاهش بارش‌ها در استان تهران، به گفته شرکت آب و فاضلاب این استان در بیانیه‌ای در پایان ژوئیه، در مقایسه با ۶۰ سال گذشته بی‌سابقه بوده و منابع آبی پایتخت را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. فشار آب در شبکه لوله‌کشی پایتخت که بیش از ۱۵ میلیون نفر جمعیت دارد، برای مقابله با کاهش سطح آب سدها کاهش یافته است.
ناصر کرمی، پژوهشگر توسعه پایدار، تغییرات اقلیمی و مدیریت آب که در نروژ زندگی می‌کند، در گفت‌وگو با دویچه‌وله گفت: «در شعاع صد کیلومتری تهران، همه رودخانه‌ها و منابع آبی خشک شده‌اند. تهران جایی نیست که مقامات در صورت کمبود آب بتوانند به‌سادگی از منبعی دیگر استفاده کنند.»
سوءمدیریت دولتی
پایتخت در لبه شمالی منطقه کویری مرکز ایران قرار دارد. کمبود آب دست‌کم از سال ۱۹۶۹ موضوعی محوری برای مدیریت شهری بوده است: منابع آب آشامیدنی تنها پاسخگوی جمعیتی محدود است. طبق برنامه نوسازی توسعه شهری، ظرفیت تأمین آب تا سال ۱۹۸۹ حداکثر برای ۵,۵ میلیون نفر قابل افزایش بود. با این حال، قوانین مربوط به صدور مجوز ساخت‌وساز در تهران رعایت نشد.
هم‌زمان، جمعیت کشور از ۲۸ میلیون نفر در سال ۱۹۶۹ به ۹۲ میلیون نفر در سال ۲۰۲۵ رسید. سیاست‌های افزایش جمعیت جمهوری اسلامی—از جمله خواست رهبر برای رسیدن جمعیت شیعیان به ۱۵۰ میلیون نفر—و انکار واقعیت‌هایی مانند تغییرات اقلیمی، وضعیت را وخیم‌تر کرده است.
کارشناسان سال‌هاست هشدار می‌دهند که منابع کشور برای این جمعیت رو به رشد، کشاورزی توسعه‌یافته برای تولید غذا و مصرف بالای آب در صنعت و خانوارها کافی نیست.
منصور سهرابی، متخصص کشاورزی اکولوژیک و محیط زیست که از سال ۲۰۱۵ در آلمان زندگی می‌کند، می‌گوید: «طبیعت هزینه این سیاست را پرداخته است. کمبود آب، موج‌های گرما در شهرهایی که تقریباً هیچ درختی ندارند، طوفان‌های شن و آلودگی ریزگردها، نتیجه این سوءتوسعه‌هاست.»
قطعی‌های مکرر آب و برق
در هفته‌های اخیر، در چندین شهر ایران آب تا ۴۸ ساعت قطع شد. برق نیز کمیاب است. استفاده از کولر فشار مضاعفی بر شبکه‌های برق ناپایدار وارد می‌کند. در دمای بین ۴۰ تا ۵۰ درجه، مرتباً خاموشی‌های چندساعته رخ می‌دهد که برای بسیاری غیرقابل‌تحمل است.
مادری جوان در تهران گزارش می‌دهد که هنگام هر قطعی برق، کودک خردسالش را سوار خودرو می‌کند و ساعت‌ها بی‌هدف در خیابان‌ها می‌چرخد، چون در ماشین دست‌کم کولر کار می‌کند.
کارشناسان ناامید
«۳۰ سال است که به مقامات ایران درباره چنین وضعیتی هشدار داده‌ایم.» ناصر کرمی، پژوهشگر اقلیم، تأکید می‌کند: «واضح بود که توسعه بی‌رویه کلان‌شهرها دقیقاً به این نقطه می‌انجامد. همه این‌ها پیش‌بینی شده بود. دولت می‌دانست، اما هیچ نکرد. و این‌گونه وضع کنونی شکل گرفت.»
شینا انصاری، رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران، هشدار می‌دهد: «اقدام‌های مقطعی کنونی برای مقابله با بحران کافی نیست.»
سال‌ها بی‌توجهی به توسعه پایدار سبب شده کشور امروز با مجموعه‌ای از مشکلات زیست‌محیطی دست‌به‌گریبان باشد. تاکنون برنامه‌های مشخصی برای غلبه بر بحران ارائه نشده است.
به گفته کارشناسان اقلیم، ۸۰ درصد سدها تقریباً خالی‌اند. تأمین عادی آب دست‌کم در دو ماه آینده ممکن نیست، تا زمانی که بارش‌های پاییزی وضعیت را کمی بهبود بخشد. اما مانند همیشه، مقامات مشکل را زیر فرش می‌رانند تا تابستان و موج گرمای بعدی از راه برسد.
کارشناسانی که مدت‌هاست راه‌حل‌های عملی پیشنهاد می‌کنند، ناامید شده‌اند. یکی از آنها محمد درویش است که دهه‌ها به پژوهش در بیابان پرداخته و برای ایجاد منابع پایدار آب در فصل بارش تلاش می‌کند.
او در گفت‌وگو با شبکه ARD آلمان گفت: «یکی از مؤثرترین راه‌ها برای صرفه‌جویی در آب این است که آب‌های سطحی را به لایه‌های زیرزمینی هدایت کنیم؛ به‌ویژه لایه‌هایی که رسوبات درشت دارند.»
درویش توضیح می‌دهد که در چنین لایه‌هایی آب به‌راحتی نفوذ کرده و در زیرزمین ذخیره می‌شود و به‌این‌ترتیب از تبخیر در امان می‌ماند. در مقایسه با ساخت سد، این روش بسیار ارزان‌تر است. «این می‌تواند به‌عنوان مخزنی بلندمدت عمل کند و منبع آبی پایدار برای سال‌های آینده باشد.»
