سینا قنبرپور در گزارشی در ایران وایر درباره دستور حکومت جمهوری اسلامی به مردم برای صرفه‌جویی در آب، نوشت؛
تامین آب شرب پایتخت‌نشینان در هفته‌های پیش رو به دلیل محدودیت منابع آب ۵ سد تامین کننده تهران با مشکل مواجه است و دولت برای حل این مشکل در حال اجرای پروژه انتقال ۸۰ میلیون مترمکعب آب از سد طالقان است. این در حالی است که بنا بر آمار وزارت نیرو تنها در تهران ۸۰ میلیون مترمکعب آب توسط انشعاب‌های غیرمجاز و انشعاب‌هایی که از پرداخت آب‌بها معاف هستند مثل مساجد، حوزه‌های علمیه و پایگاه‌های بسیج آب مصرف می‌شود. وزارت نیرو حتی سهم هر یک از این نهادها در مصرف ۸۰ میلیون مترمکعب آب را مشخص نمی‌کند.
در چنین شرایطی و بر اساس اطلاعاتی که به ایران‌وایر رسیده است برخی از این مساجد و مدارس نظیر مسجد «انصار المهدی» واقع در جنت‌آباد شمالی در تهران اقدام به ساخت استخر برپایه همین معافیت از پرداخت آب‌بها کرده‌اند.
پیش‌تر وزارت نیرو اعلام کرده بود که از میان ۲ هزار و ۶۱۱ مسجدی که در تهران فعال‌اند اکثر آن‌ها جزو پرمصرف‌های برق محسوب می‌شوند ولی در مورد میزان مصرف آب در آن‌ها گزارشی ارائه نکرده است.
دکتر «سعید پیوندی» جامعه‌شناس و استاد دانشگاه «لورن» فرانسه درباره تاثیر چنین معافیتی از پرداخت آب‌بها بر جامعه به ایران‌وایر می‌گوید: «وقتی نهادهایی که نماد حکومت هستند و خودشان باید نمونه و سرمشق باشند از پرداخت بهای آب، برق و گاز معاف‌اند، طبیعی است که مردم و جامعه دعوت به صرفه‌جویی را در حقیقت جدی نگیرند و چنین تقاضایی به‌طور واقعی تاثیر عمده‌ای بر این بحران نگذارد».
یکی از فعالان صنعت آب در ایران در گفتگو با ایران‌وایر تاکید می‌کند: «در شرایطی که سخن از روز صفر آبی در تهران می‌شود نمی‌توان به‌سادگی از کنار معافیت‌هایی که موجب بدمصرفی می‌شود، گذشت. به‌ویژه آن‌که انتظار می‌رود خود این نهادها پیشتاز بهینه‌سازی مصرف باشند؛ اما وقتی می‌بینیم که یک مدرسه در جوار اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی تهران از همین معافیت استفاده و استخر ایجاد کرده متوجه اثر منفی چنین معافیت‌هایی می‌شویم».
در همین حال دکتر «منصور سهرابی» اگرواکولوژیست و محقق بوم‌شناسی و محیط‌زیست در گفتگو با ایران‌وایر و در تحلیل چنین معافیت‌هایی بر شکست صرفه‌جویی می‌گوید: «تا وقتی مدیریت مصرف در اولویت حکمرانی و سیاست‌گذاری آب قرار نگیرد مشکلات ایران در عرصه آب بیشتر خواهد شد و شاهد خواهیم بود که نمی‌توان در بسیاری از مناطق ایران زندگی کرد».
می‌گویند صرفه‌جویی کنید ولی سیگنال مصرف بیشتر می‌دهند
سخنگوی صنعت آب وزارت نیرو اعلام کرده «۵۰ شهر و ۲۴ استان کشور دارای تنش آبی هستند که شهرهای اصفهان، اراک، ساوه، تبریز، بانه و بندرعباس علاوه بر تهران آبی در پیشانی تنش آبی قرار دارند». در چنین شرایطی «عباس علی‌آبادی» وزیر نیرو با به کار بردن تعبیر «چو دخلت نیست، خرج آهستهتر کن» تاکید کرده است: «آب نداریم. امیدوارم به جیره‌بندی آب نرسیم».
در چنین شرایطی که فشار صرفه‌جویی برای عبور از بحران آب به‌ویژه در تهران بر شانه‌های مردم گذاشته می‌شود سیاست‌های جمهوری اسلامی هیچ همخوانی با این خواسته نداشته است. نمونه این سیاست‌ها ماده ۱۳ «قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲)» است که تصریح کرده: «فضاهای اصلی مساجد، حسینیه‌ها، موسسات قرآنی، دارالقرآن‌ها، حوزه‌های علمیه، گلزارهای شهدا، امامزاده‌ها، خانه‌های عالم روستاها و اماکن مذهبی اقلیت‌های دینی مصرح در قانون اساسی از پرداخت هزینه مصارف ماهانه آب، فاضلاب، برق و گاز معاف می‌باشند. این حکم شامل اماکن تجاری وابسته به آن‌ها نیست».
این معافیت وقتی قابل تامل می‌شود که تعداد چنین مراکزی را در از ذهن بگذرانیم. مرور آمار اعلام‌شده مسوولان جمهوری اسلامی حاکی از آن است که ۱۵۷هزار و ۹۶۷ حوزه علمیه، مسجد، امامزاده، پایگاه بسیج و دارالقرآن در کشور فعال هستند.
این تعداد شامل یک هزار حوزه علمیه، ۶۰هزار پایگاه بسیج، ۸۵هزار باب مسجد، ۸هزار و ۷۶۷ بقعه متبرکه یا امامزاده و ۳هزار و ۲۰۰ دارالقرآن است.
یکی از فعالان صنعت آب در ایران با تاکید بر این‌که مسئله اصلی چگونگی سیاست‌گذاری غلط از سوی دولت است به ایران‌وایر می‌گوید:«اگر برای همین معافیت شرط گذاشته می‌شد به این معنا که هرکدام از این مراکز در صورت اصلاح سیستم لوله‌کشی و استفاده از اقلام کاهنده مصرف مشمول این قانون می‌شد آن‌وقت هم شاهد کاهش مصرف بودیم و هم امتیازی به این مراکز داده بودیم ولی در عمل این پیام داده می‌شود که در چنین اماکنی هرچقدر انرژی مصرف کنید اشکالی ندارد».
بر اساس مقاله «استفاده از آب فشان و تاثیر آن بر کاهش مصرف آب مساجد قم» در مسجد جمکران قم ۵هزار و ۹۷ مترمکعب آب مصرف می‌شده که پس از نصب ۲هزار و ۲۴۵ «آبفشان» به ۴هزار و ۱۹۰ مترمکعب تقلیل یافته است. همچنین ۳ اشتراک مربوط به حرم «حضرت معصومه» در قم نیز ۳هزار و ۲۵۸ مترمکعب آب مصرف می‌کرده که با نصب ۷۰۰ «آبفشان» بر شیرهای آب این ۳ اشتراک به هزار و ۹۵۸ مترمکعب کاهش‌یافته است.
فعالان صنعت آب بر این نکته تاکید دارند که ارزان بودن آب‌بها از یک‌سو و اعطای معافیت در پرداخت آب‌بها زمینه بهینه‌سازی مصرف و سازگاری با کم‌آبی را گرفته و زمینه بروز سواستفاده را هم فراهم می‌کند. مثل احداث استخر در مجتمع‌های مسکونی تهران از یک‌سو و روی آوردن پایگاه‌های بسیج، مدارس و مساجد به ساخت استخر.
وقتی مشروعیت توصیه به صرفه‌جویی از دست می‌رود
دکتر سعید پیوندی جامعه‌شناس و استاد دانشگاه لورن فرانسه با تاکید بر سیاست‌های آبی در ۳۰ سال گذشته و همچنین تبعیض‌هایی که در این حوزه وجود دارد به ایران‌وایر می‌گوید: «می‌توان نشانه‌های چگونگی مواجهه جمهوری اسلامی با بحران را در اینجا به‌وضوح دید که بی‌سیاستی و آشفته‌سری حاکم است و حتی اقداماتش به نتیجه نمی‌رسد».
این جامعه‌شناس با اشاره به وضعیتی که در حال حاضر به‌طور خاص تهرانی‌ها تحت عنوان «روز صفر آبی» با آن مواجه هستند تاکید می‌کند: «وقتی به جامعه توصیه می‌کنیم در مصرف آب صرفه‌جویی کنند اما برای عده‌ای چنین سیاستی وجود ندارد و یا آن‌ها خود را ملزم به رعایت آن نمی‌دانند به این معناست که این رهنمود رسمی حکومتی، در عمل مشروعیت خود را از دست می‌دهد زیرا همه نمادهای حکومت باید برای عبور از بحران سرمشق چنین سیاست و صرفه‌جویی باشند».
او در تحلیل چگونه از دست رفتن اثرگذاری توصیه به صرفه‌جویی در مردم توضیح می‌دهد: «وقتی سخن از ناترازی انرژی می‌شود و درعین‌حال به نهادهایی اجازه عدم پرداخت حامل انرژی داده می‌شود، پیامتان به جامعه این است که بحران خیلی جدی نیست. مردم وقتی شاهد چنین اجحافانی هستند مشروعیت و اعتباری برای توصیه‌های حکومتی قائل نخواهند بود».
پیوندی به دستور «علی‌اکبر محرابیان» وزیر سابق نیرو مبنی بر استمداد دعای باران از علما اشاره می‌کند و می‌افزاید: «حکومت به‌جای این‌که سیاست‌های آبی فکر شده‌ای چه در صنعت و چه مصارف خانگی داشته باشه و تدابیر و سازوکارهایی را انتخاب کند تا به عبور از این بحران و مدیریت آب به‌عنوان یک محصول کمیاب منجر شود از حوزه‌های علمیه خواستند دعا کنند تا باران ببارد و درعین‌حال روحانیون را از پرداخت بهای آب مستثنا کرده‌اند و آب مفت و مجانی به آن‌ها داده‌اند که پیام این کار به مردم این است که بحران اصلا جدی نیست».
سیاست‌هایی که مردم را عصبانی‌تر می‌کند
اعمال سیاست‌های تبعیض‌آمیز به‌جز بدمصرفی آثار و تبعات اجتماعی ازجمله تنش‌های اجتماعی و حتی اعتراضات را در پی داشته است و می‌تواند به شورش‌هایی منجر شود.
دکتر سعید پیوندی با اشاره به همین سیاست‌های تبعیض‌آمیز به ایران‌وایر می‌گوید: «بُعد دیگری که مردم را عصبانی می‌کند این است که می‌بینند همه‌کسانی که سیاست‌های سدسازی و انتقال آب و همه برنامه‌هایی که منجر به ویرانی سرزمین شده و به‌خصوص نظامیان و به‌طور خاص قرارگاه خاتم‌الانبیا سپاه که مجری این طرح‌ها بوده، سرجایشان هستند و هیچ‌کس مسوولیت نمی‌پذیرد. حکومت طوری وانمود می‌کند گویی فقط آسمان است که تقصیر دارد و همه مشکل ناشی از نباریدن باران است».
به گفته این استاد دانشگاه لورن فرانسه، مردم دل‌خوشی از دخالت مذهب در سیاست ندارند و وقتی شاهد آن هستند که معافیت‌هایی هم به همین نهادهای مذهبی و نظامی داده می‌شود موجب خشم و عصبانیت بیشتر آن‌ها می‌شود.
در همین حال دکتر منصور سهرابی، متخصص بوم‌شناسی و محیط‌زیست نیز دراین‌باره به ایران‌وایر می‌گوید:«در شرایطی که به‌سوی سرزمین نگاه کنی مشکل آب دارد. مردم انتظار دارند حق مسلم آن‌ها یعنی داشتن آب سالم برای شرب و بهداشت برآورده شود ولی این حق از طرف حکومت ضایع‌شده و شاهد چنین بی‌عدالتی هستند. این وضع موجب شکاف بیشتر بین حاکمیت و مردم شده و می‌تواند به یک جنبش اجتماعی تبدیل شود. این وضع می‌تواند فضایی ایجاد کند که مردم شورش کنند».
