شبکه خبری سی‌ان‌ان در گزارشی به قلم بتسی کلاین، سارا فریس، کیتی بو لیلیس، کایلی اتوود و آلینا ترین با تیتر «We fight or we die» روندی که مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا منجر به حمله اسرائیل به ایران و شروع جنگ ویرانگر دو کشور شد، را روایت کرده است.
ترجمه این گزارش را که در ۱۴ ژوئن ۲۰۲۵ منتشر شده در ادامه بخوانید؛
در بهار امسال، رئیس‌جمهور دونالد ترامپ اولتیماتومی را به رهبر عالی ایران ارائه داد: ظرف ۶۰ روز، تا اواسط ژوئن، یک توافق هسته‌ای امضا شود؛ در غیر این صورت، با پیامدهایی روبه‌رو خواهد شد. او از نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، خواست تا برای پیشبرد مذاکرات، حمله به ایران را به تعویق بیندازد.
اما حتی زمانی که مقام‌های دولت ترامپ در سطح عمومی بر پیگیری راهکار دیپلماتیک تأکید می‌کردند، اسرائیل در خفا به آمریکا هشدار می‌داد که تصمیم به حمله را گرفته است.
اواخر ماه گذشته، گروه کوچکی از نمایندگان مجلس آمریکا در اورشلیم با نتانیاهو دیدار کردند؛ جایی که او صراحتاً اعلام کرد اسرائیل قصد دارد به ایران حمله کند – و به گفته منابع حاضر در جلسه، آن‌ها برای این کار از ایالات متحده اجازه نمی‌خواهند.
به نقل از افراد مطلع، نتانیاهو به نمایندگان گفت: «ما می‌جنگیم یا می‌میریم.»
در پاسخ، دو نفر از نمایندگان حاضر در دیدار ۲۶ مه، یعنی مایکل مک‌کال از تگزاس و مایکل لاولر از نیویورک، از اسرائیل خواستند با آمریکا هماهنگ باشد و تأکید کردند که این کشور باید اجازه دهد مهلت ۶۰ روزه ترامپ به ایران طی شود.
روز جمعه – یعنی روز ۶۱ – اسرائیل حملات بی‌سابقه‌ای را علیه ایران آغاز کرد، اهدافی از جمله برنامه هسته‌ای و فرماندهان نظامی ایران را هدف قرار داد.
یکی از حاضران به سی‌ان‌ان گفت: «این حمله ناگهانی نبود»، و افزود که ضرب‌الاجل ۶۰ روزه ترامپ «بلوف نبود.»
ترامپ نیز روز جمعه به سی‌ان‌ان گفت: «ایران باید وقتی من هشدار دادم گوش می‌داد – من، نمی‌دانم می‌دانید یا نه، اما من به آن‌ها هشدار ۶۰ روزه دادم، و امروز روز ۶۱ است.»
این حمله حاصل سال‌ها برنامه‌ریزی دقیق اسرائیل و روزها گفت‌وگوهای حساس بین تل‌آویو و واشنگتن بود. به گفته مقام‌های دو کشور که با سی‌ان‌ان گفت‌وگو کردند، نابود کردن توانایی هسته‌ای ایران همواره برای اسرائیل اولویت بوده – مسئله‌ای که نتانیاهو روز جمعه آن را «تهدیدی برای بقای اسرائیل» خواند.
دولت ترامپ از پیش می‌دانست که این حمله در راه است و نتانیاهو به سختی از آن منصرف خواهد شد. درحالی‌که دیپلمات‌ها در تلاش بودند مذاکرات را تا لحظه آخر حفظ کنند، آمریکا نیز همزمان فشار بین‌المللی بر ایران را افزایش می‌داد.
توافق با ایران
ترامپ همواره خود را معامله‌گر معرفی کرده و پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای دوره اوباما در سال ۲۰۱۸، از آغاز دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش اعلام کرد که خواهان راه‌حلی دیپلماتیک جدید با ایران است.
اما در این سال‌های میان، ایران در مسیر دستیابی به سلاح هسته‌ای پیشرفت زیادی داشت. رئیس‌جمهور و مقام‌های ارشد دولتش تصریح کرده بودند که ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد – اما هنوز مشخص نبود که آیا به ایران اجازه غنی‌سازی اورانیوم داده خواهد شد (چیزی که تندروها در آمریکا و اسرائیل به شدت با آن مخالف بودند)، یا اینکه تفاوت توافق جدید با توافق دوران اوباما چه خواهد بود.
در این میان، اسرائیل با نگرانی فزاینده برنامه غنی‌سازی ایران را زیر نظر داشت و برنامه‌ریزی دقیقی برای حمله انجام می‌داد. به گفته مقام‌های امنیتی اسرائیل، سازمان اطلاعات موساد جاسوس‌هایی را در داخل ایران مستقر کرد و تسلیحاتی را وارد کشور نمود که قرار بود از داخل برای هدف قرار دادن دفاع ایران استفاده شود. این مقام‌ها همچنین گفتند اسرائیل پایگاهی برای پرتاب پهپادهای انفجاری در داخل ایران ایجاد کرده است.
مناطق هدف قرارگرفته در ایران توسط اسرائیل
اسرائیل عملیاتی را علیه برنامه هسته‌ای ایران و تأسیسات نظامی آن در سراسر کشور آغاز کرده است.
ایسرائیل کاتز، وزیر دفاع اسرائیل، روز جمعه گفت زمان حملات طوری انتخاب شده تا هم توانمندی‌های ایران خنثی شود و هم تهدید نابودی از اسرائیل برداشته شود.
او گفت: «ما در نقطه حساسی هستیم که اگر آن را از دست بدهیم، هیچ راهی برای جلوگیری از ساخت سلاح هسته‌ای توسط ایران نخواهیم داشت – سلاحی که موجودیت ما را تهدید خواهد کرد. ما در یک سال و نیم گذشته با نیروهای نیابتی ایران مقابله کرده‌ایم، اما اکنون مستقیماً با خود مار طرف هستیم.»
ترامپ مدت‌ها هشدار داده بود که اگر توافق هسته‌ای جدیدی حاصل نشود، ممکن است حملات نظامی در کار باشد. تهران نیز هشدار داده بود که هرگونه حمله‌ای به آن کشور، آمریکا را وارد یک جنگ منطقه‌ای گسترده‌تر خواهد کرد.
مذاکرات توافق جدید
مذاکرات درباره توافق جدید، با هدایت استیو ویتکاف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور خاورمیانه، و میانجی‌گری عمان، از آوریل آغاز شد. آخرین دور گفت‌وگوها در ۲۳ مه در رم برگزار شد – سه روز پیش از آنکه نتانیاهو به نمایندگان آمریکایی بگوید قصد حمله دارد. قرار بود دور ششم مذاکرات روز یکشنبه در مسقط برگزار شود.
روز پنج‌شنبه، چند ساعت پیش از آغاز حمله اسرائیل، هیئت مدیره آژانس بین‌المللی انرژی اتمی – نهاد ناظر هسته‌ای سازمان ملل – تشکیل جلسه داد و قطعنامه‌ای صادر کرد که ایران را ناقض تعهداتش در پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) دانست. این قطعنامه با ۱۹ رأی موافق، ۳ مخالف و ۱۱ ممتنع تصویب شد (به نقل از رویترز).
دو روز پیش از آن، آمریکا پیامی دیپلماتیک به هشت کشور که احتمال می‌رفت قابل ترغیب باشند، ارسال کرد و از آن‌ها خواست یا به نفع این قطعنامه رأی دهند یا اصلاً رأی ندهند. این اقدام، نشانه‌ای مهم از مشارکت جدی آمریکا در این موضوع بود – امری که اسرائیل به عنوان یکی از دلایل حمله‌اش به آن استناد کرد.
با وجود این، مقام‌های کاخ سفید پس از حملات همچنان تأکید دارند که رئیس‌جمهور متعهد به نجات مذاکرات هسته‌ای در جریان است. به گفته یک منبع آگاه از گفت‌وگوها، ویتکاف «آماده» دیدار با مقام‌های ایرانی است – چه در روز یکشنبه در عمان، مطابق برنامه قبلی، و چه در تاریخی دیگر.
ترامپ روز جمعه پیشنهاد کرد که مقام‌های ایرانی با او در تماس بوده‌اند، و همچنان نسبت به رسیدن به توافق ابراز خوش‌بینی کرد.
او گفت: «شاید یک فرصت دیگر داشته باشند. خواهیم دید.» او در گفت‌وگو با شبکه ان‌بی‌سی افزود: «دارن با من تماس می‌گیرن تا صحبت کنیم.»
وقتی از او پرسیده شد چه کسانی تماس گرفته‌اند، گفت: «همون‌هایی که دفعه قبل باهاشون کار کردیم… خیلی‌هاشون الان دیگه مردن.»
برنامه اسرائیل
به گفته یک منبع آگاه از روند برنامه‌ریزی، آمریکا از هفته گذشته تصویری نسبتاً دقیق از دامنه عملیات اسرائیل داشت. برخی از مقام‌های اطلاعاتی روزانه چندین به‌روزرسانی دریافت می‌کردند و برای سناریوهای مختلف بسته به نوع واکنش ایران برنامه‌ریزی می‌کردند.
اگرچه اسرائیل میزان اطلاعاتی را که با دولت ترامپ به اشتراک گذاشت محدود کرده بود، اما به گفته همین منبع، آمریکا از اهداف و ترتیب عملیات مطلع بود – حتی اگر میزان واقعی خسارات وارده به ایران، از جمله تلفات در سطح رهبری، و نحوه واکنش ایران همچنان نامشخص مانده بود.
عصر یکشنبه و روز دوشنبه، ترامپ و مشاوران ارشدش از جمله معاون رئیس‌جمهور جی‌دی ونس، وزیر دفاع پیت هگزث، و وزیر خارجه مارکو روبیو، در کمپ دیوید گرد هم آمدند تا درباره چندین موضوع سیاست خارجی گفت‌وگو کنند. یکی از محورهای اصلی این نشست‌ها: چگونه می‌توان به توافق هسته‌ای با ایران دست یافت بدون آنکه منجر به تشدید تنش شود. زمان در حال سپری شدن بود.
در همان آخر هفته، ویتکاف مستقیماً با همتای ایرانی خود در مذاکرات، وزیر خارجه عباس عراقچی، پیام رد و بدل کرد – به گفته منبع آگاه از موضوع.
در اوایل هفته، ویتکاف همچنین با واسطه‌های عمانی درباره یک چارچوب جدید برای توافق تماس گرفت. پیشنهاد اولیه آمریکا در دور پنجم مذاکرات رم که ایران در خفا با آن مخالف بود، در حال تغییر بود. مشخص نبود چه عاملی باعث شد پیشنهاد جدید مطرح شود، اما تا روز جمعه، برخی از افراد دخیل در مذاکرات به این نتیجه رسیده بودند که این یک تاکتیک تعویق از سوی ویتکاف است.
با این حال، یک مقام ارشد دولت تأکید کرد که هیچ تاکتیک تعویقی به کار نرفته و ویتکاف از ابتدا با هدف رسیدن به توافق در چارچوب زمانی تعیین‌شده توسط رئیس‌جمهور ترامپ کار می‌کرد.
پیش از ترک کمپ دیوید، رئیس‌جمهور و نتانیاهو تلفنی درباره ایران گفت‌وگو کردند. طبق گفته یک منبع آگاه از این مکالمه، ترامپ از نتانیاهو خواست درباره حمله به ایران کمتر صحبت کند و نشت اطلاعات و گزارش‌ها را متوقف کند. پس از این تماس، رئیس‌جمهور درباره احتمال موفقیت مذاکرات هسته‌ای ابراز تردید کرد.
ترامپ به خبرنگاران گفت: «ما در حال تلاش برای رسیدن به توافق هستیم تا تخریب و مرگی رخ ندهد. من این را به نتانیاهو گفتم. امیدوارم این مسیر نتیجه بدهد، اما ممکن است چنین نشود. به‌زودی خواهیم فهمید.»
او همان روز در پادکستی با روزنامه نیویورک‌پست اذعان کرد که نسبت به احتمال دستیابی به توافق، «کمتر امیدوار» شده است.
در همین زمان، لحن ترامپ بدبینانه‌تر می‌شد؛ همزمان با اینکه مقام‌های آمریکایی به این نتیجه می‌رسیدند که ایران حاضر نیست توافقی مطابق شروط آمریکا بپذیرد.
آغاز یک حمله در حال شکل‌گیری
نشانه‌های عمومی از اینکه اتفاقی در راه است، عصر چهارشنبه به وقت آمریکا ظاهر شد؛ زمانی که وزارت خارجه ایالات متحده آماده صدور دستور خروج کارکنان غیرضروری از سفارت آمریکا در عراق و کنسولگری اربیل شد. همچنین خانواده‌ها و کارکنان غیرضروری در سفارت‌های آمریکا در بحرین و کویت نیز دستور ترک محل را دریافت کردند – به گفته منابع، به دلیل افزایش خطرات امنیتی در منطقه. به گفته یک مقام کاخ سفید، رئیس‌جمهور در جریان این تصمیم قرار داشت.
ترامپ در یک مراسم در سالن شرقی کاخ سفید، علناً اشاره کرد که احتمال یک حمله وجود دارد، و درباره احتمال وقوع «درگیری گسترده» در خاورمیانه که ممکن است «به‌زودی» رخ دهد، هشدار داد.
او گفت: «ما تعداد زیادی از مردم آمریکا را در آن منطقه داریم، و گفتم ببینید، باید به آن‌ها بگوییم که خارج شوند چون ممکن است اتفاقی بیفتد – به‌زودی. و من نمی‌خواهم کسی باشم که هشدار نداده و بعد موشک به ساختمانشان برخورد کند.»
مقام‌های ارشد دولت ترامپ روز پنج‌شنبه موظف شدند با همتایان خود در منطقه تماس بگیرند تا پیامی دیپلماتیک – با تأکید بر لزوم حفظ دیپلماسی و اینکه آمریکا در این حملات دخیل نیست – منتقل کنند. اما همیشه موفق به برقراری تماس نشدند؛ برای مثال، تولسی گابارد نتوانست با همتای اسرائیلی خود تماس بگیرد.
تا اواخر پنج‌شنبه، به گفته دو مقام آمریکایی، برای دولت ترامپ روشن شده بود که اسرائیل دیگر از تصمیم خود برای آغاز حملات عقب‌نشینی نخواهد کرد. یکی از این مقام‌ها گفت آمریکا فکر می‌کرد شاید بتواند عملیات را چند ساعت به تعویق بیندازد تا برای حفاظت از نیروهای خود در منطقه تمهیداتی اتخاذ کند – اما بیشتر از آن نمی‌شد.
ترامپ روز پنج‌شنبه چندین بار با نتانیاهو تماس گرفت. او همچنین نشست کابینه را همزمان با آغاز حملات برگزار کرد. پیام رسمی و حساب‌شده‌ای سریعاً منتشر شد.
مارکو روبیو گفت: «ما در حملات علیه ایران دخالتی نداریم و اولویت نخست ما حفاظت از نیروهای آمریکایی در منطقه است. اسرائیل به ما اطلاع داد که این اقدام را برای دفاع از خود ضروری می‌داند. رئیس‌جمهور ترامپ و دولت گام‌های لازم را برای محافظت از نیروهای ما برداشته و در تماس نزدیک با شرکای منطقه‌ای ما هستند. اجازه دهید واضح بگویم: ایران نباید منافع یا پرسنل آمریکایی را هدف قرار دهد.»
«حمله‌ای تمام‌عیار»
جمهوری‌خواهان و دموکرات‌های ارشد در کنگره از اقدام اسرائیل چندان شگفت‌زده نشدند، هرچند برخی از آن‌ها در خلوت از گستره عملیات متعجب شدند.
به گفته یک منبع، مایک جانسون، رئیس مجلس نمایندگان، پیش از حملات روز پنج‌شنبه در جریان قرار گرفته بود، اما بنا بر گفته دو منبع در کنگره، جلسه‌ای رسمی تحت عنوان «گنگ هشت نفره» برگزار نشد. قانون‌گذاران ارشد، از جمله روسای کمیته‌ها، شب پنج‌شنبه و روز جمعه در تلاش برای دریافت گزارش‌های محرمانه از دولت بودند.
و حتی با وجود اینکه دیپلمات‌های آمریکایی نگران احتمال افزایش وقوع حمله اسرائیل به ایران بودند، همچنان از اینکه این حمله واقعاً پنج‌شنبه شب اتفاق افتاد، غافلگیر شدند. یکی از دیپلمات‌های ارشد آمریکایی به سی‌ان‌ان گفت: «شاید دونالد ترامپ می‌دانست، اما فکر نمی‌کنم بقیه ما می‌دانستیم.»
به گفته یک مقام آمریکایی، در آستانه این حملات، مقام‌های اطلاعاتی بر این باور بودند که ایران پیش از هر واکنشی باید ارزیابی کند چه میزان از توانمندی‌های خود را حفظ کرده است.
رژیم ایران باید بررسی کند که آیا هنوز آن‌قدر قدرت بازدارندگی دارد که بقای خود را تضمین کند – یا اینکه آیا در مسیر سرنگونی قرار گرفته است. اگر سناریوی دوم درست باشد، مقام‌ها انتظار داشتند ایران با استفاده از پیشرفته‌ترین سلاح‌های باقی‌مانده خود حملاتی استراتژیک انجام دهد و با بهره‌گیری از گروه‌های نیابتی خود در منطقه دست به حملات تروریستی بزند.
برآوردهای اولیه از خسارات واردشده حاکی از آن بود که حملات اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای نطنز بسیار مؤثر بوده و فراتر از خسارات سطحی به ساختمان‌ها رفته‌اند. دو مقام آمریکایی به سی‌ان‌ان گفتند این حملات برق طبقات پایینی این مجتمع – جایی که سانتریفیوژهای غنی‌سازی اورانیوم نگهداری می‌شوند – را قطع کرده است.
منبعی آگاه از ارزیابی اولیه خسارات گفت: «این یک یورش تمام‌عیار بود.»
تا شب جمعه، ایران حملاتی علیه «ده‌ها هدف، مراکز نظامی و پایگاه‌های هوایی» متعلق به اسرائیل انجام داد – سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بیانیه‌ای این‌گونه اعلام کرد. هنوز مشخص نبود که حملات بیشتری در راه است یا نه.
ایالات متحده همچنین رویدادها در عراق را با دقت زیر نظر دارد، چراکه درباره امنیت نیروهای آمریکایی در این کشور نگرانی ویژه‌ای وجود دارد – نه فقط به دلیل نزدیکی جغرافیایی به مرز ایران، بلکه به خاطر فعالیت گروه‌های نیابتی ایدئولوژیک وفادار به ایران در آن منطقه.
و اگرچه مقام‌های اطلاعاتی آمریکا معتقدند ایران ابتدا به‌طور مستقیم به اسرائیل پاسخ خواهد داد، اما آن‌ها احتمال می‌دهند که ایران در نهایت حملات سایبری علیه زیرساخت‌های حیاتی داخلی آمریکا نیز انجام دهد.
یکی از مقام‌های آمریکایی روز جمعه، همزمان با آغاز پاسخ ایران گفت: «اوضاع بسیار سیال است. فکر می‌کنم شب طولانی‌ای پیش‌رو داریم.»