به گزارش آیندگان؛ این فعال سیاسی در زمان حمله اسرائیل به زندان بدنام اوین در ۲۳ ژوئن، در سلول انفرادی به سر می‌برد.
در گزارش فرزاد صیفی‌کاران که در سایت بی‌بی‌سی جهانی منتشر شده، بهتصاویر ماهواره‌ای، روایت شاهدان و ویدئوهای تأییدشده‌ای که به دست بی‌بی‌سی فارسی رسیده استناد شده است که جزئیات تازه‌ای از این حمله در ساعات پایانی جنگ ایران و اسرائیل و از کشته‌شدگان آن را آشکار می‌کند.
زندان اوین در شمال تهران، در پنجاه سال گذشته هزاران زندانی سیاسی را در خود جای داده است. اما آن روزِ ژوئن، اوین به صحنه مرگبارترین حمله اسرائیل در خاک ایران از نظر تلفات غیرنظامی بدل شد.
مقام‌های ایران اعلام کرده‌اند که ۸۰ نفر کشته شدند ـ شامل کارکنان زندان، زندانیان، کادر درمان، ملاقات‌کنندگان و ساکنان محله‌های اطراف.
در گزارشی که ۱۴ اوت منتشر شد، دیده‌بان حقوق بشر حملات هوایی اسرائیل به اوین را «غیرقانونی و کور» دانست و آن را مصداق آشکار جنایت جنگی توصیف کرد.
ارتش اسرائیل (IDF) دلیل این حمله را «استفاده این مرکز برای عملیات اطلاعاتی علیه اسرائیل» عنوان کرده است.
«هیچ راه فراری نبود»
گونه‌ای لحظه انفجارها را چنین شرح می‌دهد: «وقتی انفجار سوم را شنیدم مطمئن شدم دیگر راه خروجی وجود ندارد. با تمام توان به در کوبیدم اما باز نشد. فکر کردم: این پایان زندگی‌ات است ـ خداحافظی کن.»
او سرانجام با کمک یکی از زندانیان از سلول خارج شد و در میان دود غلیظ و خفه‌کننده سرگردان گشت. به گفته او، در ابتدا نگهبانان تلاش داشتند مانع خروج زندانیان شوند و حتی برخی بازجویان آنها را تهدید می‌کردند.
با این حال، در صحنه‌هایی که او «هولناک اما انسانی» توصیف می‌کند، زندانیان برای کمک به نگهبانان زخمی شتافتند؛ یک زندانی افسر زن هراسانی را آرام کرد و دیگری زخم‌های بازجویی را که گریه می‌کرد بست.
زندانیان بخش دیگری نیز برای نجات پزشکان و پرستارانی که در درمانگاه زندان گرفتار شده بودند، وارد عمل شدند.
سعیده مکرم، پزشکی که در این حمله به‌شدت زخمی شد، بعدها در اینستاگرام نوشت: «همان زندانیانی که زمانی من درمان‌شان کرده بودم، جانم را نجات دادند.»
یک زن دیگر در اوین نیز ـ به شرط ناشناس ماندن به دلیل نگرانی از امنیتش ـ لحظه حمله را چنین توصیف کرد: «در ابتدا چندین انفجار پیاپی رخ داد و صدای آنها حدود دو دقیقه ادامه یافت. اول روی تخت‌ها ماندیم چون پنجره‌ها شکسته بود. بعد لباس پوشیدیم و همه با هم زنان مسن‌تر را به پایین آوردیم. هیچ‌کس از زندان به ما کمکی نکرد ـ در را به رویمان بستند و گفتند نمی‌توانید بیرون بروید.»
ابعاد حمله
تحلیل بی‌بی‌سی نشان می‌دهد اسرائیل دست‌کم شش پرتابه به سوی اوین شلیک کرده که ۲۸ ساختمان در محوطه زندان آسیب دیده‌اند.
ارتش اسرائیل گفت این حمله «هدفمند» به «نماد سرکوب مردم ایران» بوده و ادعا کرد اقداماتی برای کاهش تلفات غیرنظامیان انجام داده است.
اما یکی از بستگان زندانی سیاسی که چند دقیقه پس از انفجارها برای ملاقات رسیده بود، به بی‌بی‌سی گفت: «کسانی که از زندان بیرون می‌آمدند می‌گفتند اجساد همه‌جا روی زمین بود. زندانیانی بیرون آمده بودند، اما هیچ‌کدام قصد فرار نداشتند ـ فقط مات و مبهوت بودند.»
مقام‌های ایرانی اعلام کردند ۷۵ زندانی در جریان هرج‌ومرج فرار کردند. برخی دوباره دستگیر شدند یا داوطلبانه بازگشتند.
شناسایی قربانیان
مقام‌های ایران گفته‌اند از میان ۸۰ کشته، ۴۲ نفر کارکنان زندان و پنج نفر زندانی بودند. تنها نام کارکنان منتشر شده است.
بی‌بی‌سی فارسی توانسته هویت و چگونگی مرگ سه قربانی را از طریق گفت‌وگو با خانواده‌هایشان به‌طور مستقل تأیید کند:
- مسعود بهبهانی، شهروند دوجنسیتی ایرانی-آمریکایی، که به اتهامات مالی بازداشت بود. خانواده‌اش روایت‌های متناقضی از سازمان زندان‌ها درباره مرگ او دریافت کرده‌اند.
- آروین محمدی، ۳۷ ساله، هنگام پیگیری آزادی موقت پدرش در ساختمان اداری زندان کشته شد.
- مهرانگیز ایمانپور، ۶۱ ساله، هنرمند و نقاش سرشناس، بر اثر اصابت ترکش جان باخت.
دیگر قربانیان شامل مادر محلیِ کودک یک‌ساله، خیّری که برای آزادی یک زندانی مراجعه کرده بود، پنج مددکار اجتماعی، ۱۳ سرباز وظیفه جوان و کودک پنج‌ساله یکی از مددکاران بودند.
پس از حمله به اوین، سرنوشت زندانیان ترنس نامعلوم باقی مانده است. برخی رسانه‌ها از کشته شدن ۱۰۰ زندانی ترنس خبر دادند، اما تحقیق بی‌بی‌سی فارسی نشان داد این ادعا درست نیست.
رضا شفاخواه، وکیل پیگیر وضعیت زندانیان ترنس، به بی‌بی‌سی گفت: «نگرانی‌های جدی درباره وضعیت آنها وجود دارد. هیچ‌کس نمی‌داند این زندانیان اکنون کجا هستند.»
از راست به چپ: مسعود بهبهانی، مهرانگیز ایمانپور و آروین محمدی از جمله کشته‌شدگان حمله اسرائیل به زندان اوین بودند.
چرا اوین هدف قرار گرفت؟
اسرائیل مدعی شد این زندان برای «عملیات اطلاعاتی علیه اسرائیل، از جمله ضدجاسوسی» استفاده می‌شده است. با این حال به پرسش‌های بی‌بی‌سی درباره اهداف دقیق، نوع تسلیحات و اینکه آیا پیش‌بینی تلفات غیرنظامیان را کرده بود یا نه، پاسخی نداده است.
یک ماه پس از این حمله، عفو بین‌الملل در گزارشی دراین‌باره نوشت: «هدف گرفتن مستقیم اماکن غیرنظامی صراحتاً بر اساس حقوق بین‌الملل بشردوستانه ممنوع است. انجام عمدی چنین حملاتی جنایت جنگی محسوب می‌شود.»
دفتر حقوق بشر سازمان ملل نیز اعلام کرد اوین «هدف نظامی نبوده» و این حمله ناقض قوانین بین‌المللی بشردوستانه است.
