به نوشته ایران وایر؛ از ۴خرداد۱۴۰۴ که لوله نفت در بخش «جایزان» از توابع امیدیه شکسته، نفت به رودخانه مارون سرازیرشده است. این آلودگی که هیچ برآوردی از میزان آن اعلام نشده، در مسیر رودخانه به سمت رامهرمز رفته و «منطقه حفاظت‌شده دیمه» را نیز آلوده کرده است. لکه‌های نفتی سپس در منطقه رامشیر رویت شده‌اند.
رودخانه مارون پس از آن‌که رودخانه «علا» به آن می‌پیوندد با اسم رودخانه جراحی به تالاب شادگان می‌ریزد.
دکتر «منصور سهرابی»، اگرواکولوژیست و پژوهش‌گر بوم‌شناسی درگفت‌وگو با ایران‌وایر می‌گوید: «رودخانه مارون به تالاب شادگان متصل است و عدم اقدام فوری می‌تواند آلودگی را به این اکوسیستم حساس منتقل کند.»
این نخستین‌بار نیست که رودخانه مارون قربانی آلودگی‌های ناشی از نفت و فعالیت پتروشیمی شده‌است. به‌جز خطوط انتقال نفت منطقه نفتی «کَرَنج»، یکی از منابع آلاینده رودخانه مارون و اکوسیستمی که این رودخانه از آن می‌گذرد، پالایشگاه خلیج‌فارس بیدبلند است که علاوه بر مصرف آب این رودخانه، سرنوشت پسآب‌هایش نامشخص است.
همچنین پیش از این در سال‌های ۱۳۸۷ نیز ۶۰کیلومتر از رودخانه کرخه به‌دلیل نشت مواد نفتی آلوده شد و بخش «غیزانیه» اهواز نیز بارها قربانی نشت و شکستگی لوله‌های نفتی شده است.
با این حال نخستین تلاش‌ها برای جلوگیری از آلوده شدن تصفیه‌خانه‌هایی صورت گرفت که آب شرب مردم منطقه رامشیر و رامهرمز را تامین می‌کنند. اما گزارش اداره کل محیط زیست خوزستان حکایت از آن دارد که شرکت بهره‌بردار یعنی شرکت نفت و گاز آغاجاری، روش اصولی و در عین حال سریعی در پاکسازی رودخانه مارون و حاشیه‌های این رودخانه که بیشه‌زارهای ارزشمندی از حیات جانوری در کنار آن به شمار می‌‌آیند و شریان حیاتی طبیعت هستند به کار نبسته است. چیزی که موجب اعتراض ۲۹ انجمن محیط‌زیستی خوزستان شده و آن‌ها طی نامه‌ای سرگشاده خواستار مسوولیت‌پذیری شرکت نفت شده‌اند.
حادثه‌ای که منجر به آلوده‌شدن رودخانه مارون به نفت شده، ظهر روز چهارم خرداد۱۴۰۴ در پی شکستگی لوله‌ای ۲۲ اینچی در بخش جایزان از توابع امیدیه روی داد. روابط عمومی شرکت بهره‌برداری نفت و گاز آغاجاری درپی این حادثه اعلام کرد که براثر نشت این خط لوله، حجمی از نفت خام به درون رودخانه مارون سرازیر شده است.
این شرکت به میزان و حجم نفت نشت کرده، اشاره‌ای نکرد‌ه است. برخی منابع به نشت حدود یک هزار لیتر اشاره کرده‌اند. اما برای ملموس شدن هزار لیتر در مقایسه با آن‌چه در این ۹ روز در مسیر رودخانه شاهد بوده‌ایم، باید گفت هزار لیتر چیزی به اندازه ۵ بشکه ۲۲۰ لیتری است که خوزستانی‌ها از قدیم در اصطلاح خود به آن «دَرام» می‌گفتند.
مشاهده و رصد لکه‌های نفتی حد فاصل جایزان تا رامهرمز و سپس محدوده رامشیر نشان می‌دهد که این محدوده بیش از ۴۵ کیلومتر از مسیر رودخانه را شامل می‌شود. این گستردگی خود گویای حجم زیاد و سرعت عمل ناچیز شرکت نفت در مهار بحران بوده‌است.
روزنامه «پیام‌ما» در گزارشی به آخرین وضعیت آلوده شدن رودخانه مارون پرداخته و به نقل از «عبدالرحیم طیبی»، مدیر انجمن مهرورزان زیست‌بوم مارون، نوشته‌است: «آلودگی نفتی گسترش پیدا کرده و اکنون به رودخانه جراحی رسیده است، این لکه‌های نفتی بعد از اتصال مارون و علا، در رودخانه جراحی هم ادامه پیدا کرده و حدود پنج کیلومتر از این رودخانه را تا این زمان آلوده کرده است.»
از سوی دیگر نگاهی به موضع‌گیری «محمدجواد اشرفی» مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان در مورد این حادثه نکاتی را در مورد عملکرد شرکت بهره‌برداری نفت و گاز آغاجاری برجسته کرده است.
براساس آن‌چه او تاکید کرده، ۳ نقص عمده در مواجهه با بحران آلوده‌شدن رودخانه مارون و جراحی وجود دارد: نخست آن‌که «شرکت‌های بهره‌بردار آمادگی مواجهه با این نوع آلودگی‌ها را ندارند»، دیگر این‌که «روش جمع‌آوری لکه‌های نفتی غیراصولی است. در برخی موارد شروع به سوزاندن مواد نشت کرده می‌کنند تا آن را از بین ببرند» که این خود موجب ایجاد آلودگی هوا شده و همچنین خطرات جانبی برای اکوسیستم دارد. سومین دلیلی که مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان بر آن تاکید کرده، این است که «در عملیات پاکسازی از نیروهای غیرمتخصص چه بومی و چه غیربومی استفاده می‌کنند.»
در این مدت، کانال «نفت آغاجاری و رسانه» متعلق به شرکت بهره‌برداری نفت و گاز آغاجاری گزارش‌های تصویری از عملیات پاکسازی منتشر کرده است و در همین حال «علی شکیبا کیا»، رییس «اچ‌اس‌ای (HSE)» این شرکت، گفته تیم‌های فنی و عملیاتی با قطع جریان نفت، اقدامات کنترلی لازم برای جلوگیری از ورود آلودگی به رودخانه را انجام داده‌اند.»
اما در مقابل طیبی، مدیر انجمن مهرورزان زیست‌بوم مارون به پیام‌ما گفته‌است: «لوله‌های نفت قدیمی و پوسیده هستند و پارسال هم دچار نشتی شدند و قرار بود شرکت نفت آن‌ها را تعویض کند، اما این کار انجام نشد. بالاخره این لوله شکست و با فشار سنگینی هزاران لیتر نفت خام وارد مارون شد. توقع ما این بود که با امکانات بیشتر بیایند و کار پاکسازی را انجام بدهند.»
در همین حال دکتر منصور سهرابی، درباره چگونگی پاکسازی اکوسیستم از نشت نفت به پاکسازی آب و خاک و احیا اشاره کرده و به ایران‌وایر می‌گوید: «باید با استفاده از بوم‌های جاذب (Oil Booms) برای جلوگیری از گسترش نفت در سطح آب اقدام می‌شد و همچنین با استفاده از اسکیمرها و مواد جاذب برای جمع‌آوری سریع نفت پیش از ته‌نشینی یا نفوذ به خاک عملیات پاکسازی ادامه می‌یافت.»
اما برخلاف آن‌چه سهرابی تاکید می‌کند، آن‌چه از فیلم‌های منتشرشده از شیوه عملیات پاکسازی در رودخانه مارون دیده می‌شود این است که در برخی موارد با استفاده از شاخ و برگ درختچه‌ها، لکه‌های نفتی از داخل آب به بیرون و حاشیه رودخانه هدایت می‌شده است. چیزی که در گزارش‌های «دوست‌داران طبیعت رامهرمز» می‌توان رد آن را یافت.
آب آلوده به نفت و بیم ورود لکه‌های نفتی به تالاب شادگان
دکتر منصور سهرابی، «پاکسازی و احیای منابع آب و خاک» را از جمله اقدامات مرحله بعد از کنترل لکه‌های نفتی می‌داند و به ایران‌وایر می‌گوید: «باید با بهره‌گیری از روش‌های مکانیکی (اسکیمرها)، شیمیایی (سوربنت‌ها) و بیولوژیکی (بیورمدییشن) پاکسازی رودخانه و منابع آب منطقه در دستور کار قرار بگیرد. همچنین برای پاکسازی خاک باید از مناطق آلوده‌شده خاکبرداری و خاک‌های آلوده نیز به محل‌های دفع مجاز منتقل شود. سپس با استفاده از میکروارگانیسم‌های تجزیه‌کننده یا اصلاح‌کننده‌های شیمیایی به بازیابی آن اقدام شود نه آن‌که به‌طور کلی رها شود.»
این اگرواکولوژیست همچنین تاکید می‌کند: «به‌طور جدی باید از هر گونه سوزاندن لکه‌های نفتی در آب و حاشیه رودخانه جلوگیری کرد زیرا این کار باعث انتشار فلزات سنگین و آلودگی ثانویه می‌شود.»
تاسیسات فرسوده‌ای که به جان خوزستان افتاده است
نفس خوزستان مدت‌هاست از بی‌توجهی، به‌ویژه بی‌توجهی بهره‌برداران نفتی به شماره افتاده است. تنها در یک مورد فلرسوزی مدت‌هاست اصلی‌ترین آلاینده هوای خوزستان است و بارها وعده و بودجه‌های مختلف برای جمع‌آوری آن تعیین‌شده، اما همچنان در حال آلوده کردن این خطه است. ایران‌وایر پیش‌تر در گزارشی به ماجرای فلرسوزی‌های شرق کارون و آلایندگی‌های پالایشگاه بیدبلند خلیج‌فارس بهبهان پرداخته بود.
تاسیسات انتقال نفت و به ویژه لوله‌ها در این استان با گرمای زیاد نیز مدت‌هاست از مرز فرسودگی گذشته ولی برنامه‌ای برای نوسازی و احیای آن انجام نشده‌است.
دکتر منصور سهرابی با مرور وضعیت تاسیسات نفتی در خوزستان به‌عنوان مهم‌ترین آلاینده محیط زیست خوزستان به ایران‌وایر می‌گوید: «خطوط لوله قدیمی دچار خوردگی، شکستگی و نشتی‌های مزمن هستند. تاسیسات فرسوده در برابر فشارهای عملیاتی و شرایط محیطی آسیب‌پذیرند. بازرسی دوره‌ای و تعمیرات پیش‌گیرانه برای جلوگیری از نشتی‌ها حیاتی است که بعضا در صورت انجام به آن ترتیب اثر داده‌نمی‌شود.»
او درعین حال اثر تحریم‌ها بر افزایش این فرسودگی و عواقب آن را تاکید کرده، می‌افزاید: «محدودیت دسترسی به فناوری‌های پیشرفته نظیر حس‌گرهای نشت‌یاب و تجهیزات تصفیه از جمله مواردی است که موجب شده در حادثه اخیر تا مسوولان مطلع شده و اقدام کنند، حجم زیادی مواد نفتی وارد رودخانه شود.»
به گفته این اگرواکولوژیست و پژوهش‌گر بوم‌شناسی یکی دیگر از عوامل تشدید آثار حوادثی از این دست «اتکا به روش‌های سنتی و نیروی انسانی غیرمتخصص است که کارایی مدیریت بحران را کاهش می‌دهد.»