در گزارش فرناز فصیحی و اریکا سولومون که روز ۲۳ ژوئیه ۲۰۲۵، در نیویورکتایمز منتشر شده، آمده است؛
بیش از دو هفته است که انفجارها و آتشسوزیهای مرموزی سراسر ایران را درگیر کردهاند؛ از مجتمعهای مسکونی و پالایشگاههای نفت گرفته تا جادهای در نزدیکی یک فرودگاه بزرگ و حتی کارخانه کفشسازی، همگی دچار آتشسوزی شدهاند.
مقامات ایرانی در سخنان علنی خود این حوادث را تصادفی یا ناشی از فرسودگی زیرساختها توصیف کردهاند تا به این شکل، نگرانیهای مردمی را کاهش دهند. مردمی که هنوز از جنگ اخیر کشورشان با اسرائیل و ایالات متحده در ماه ژوئن شوکه هستند.
اما در گفتگوهای خصوصی، سه مقام ایرانی، از جمله یکی از اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، اظهار داشتهاند که باور دارند بسیاری از این حوادث، نتیجه اقدامات خرابکارانه بوده است.
اگرچه جمهوری اسلامی دشمنان زیادی دارد که خواهان تضعیف آن هستند، این مقامات تمرکز خود را بر اسرائیل گذاشتهاند و به سابقه عملیاتهای مخفیانه این رژیم در ایران، از جمله انفجارها و ترورها، اشاره کردهاند. بعد از حملات هوایی ۱۲ روزه اسرائیل به ایران در ماه گذشته، یکی از مقامات ارشد اطلاعاتی اسرائیل وعده داد که فعالیتهای خود را در ایران ادامه خواهد داد.
یک مقام اروپایی که در امور ایران فعالیت دارد نیز این حملات را خرابکاری ارزیابی کرده و احتمال داده که اسرائیل در آنها نقش داشته باشد، بر اساس سابقه آن کشور در جنگهای روانی و حمله به اهداف مشخص در داخل ایران. این چهار مقام بهصورت ناشناس صحبت کردند زیرا مجاز به اظهارنظر عمومی نبودند.
با این حال، مقامات ایرانی که مورد مصاحبه قرار گرفتند، هیچ مدرکی برای پشتیبانی از این ادعا ارائه نکردند. از سوی دیگر، مقامات رسمی که بهصورت علنی صحبت کردهاند، علل دیگری را برای این انفجارها مطرح کردهاند: نشتی گاز، آتشسوزی زبالهها و زیرساختهای فرسوده. اما هنوز هیچ توضیح قانعکنندهای درمورد اینکه چرا انفجارهای گازی بهطور میانگین روزانه یک تا دو بار در کشور رخ میدهند، ارائه نشده است.
برخی از این حوادث در زیرساختهای راهبردی روی دادهاند، مانند آتشسوزی در پالایشگاه بزرگ نفت در شهر آبادان که روز شنبه باعث کشته شدن یک نفر، زخمی شدن چندین نفر و از کار افتادن یک خط تولید شد. حوادث دیگر، از جمله انفجار در ساختمانهای مسکونی و کارخانهها، به احساس آشوب و بیثباتی دامن زدهاند.
مقامات ایرانی از اینکه بهصورت علنی اسرائیل را متهم کنند، احتیاط به خرج میدهند؛ چون به گفته خودشان، نمیخواهند جمهوری اسلامی را در وضعیتی قرار دهند که ناگزیر به تلافی علیه اسرائیل شود.
در جریان جنگ ماه گذشته، سامانههای پدافند هوایی، پرتابگرهای موشکی، پایگاههای نظامی و تاسیسات هستهای ایران آسیب شدیدی دیدند. گرچه ایران تا آخرین ساعات پیش از اعلام آتشبس قادر به شلیک موشکهای بالستیک بهسوی اسرائیل بود، اما ازسرگیری درگیریها ممکن است توان نظامی کشور را بیشتر تضعیف کند.
بیش از یک دهه پیش از این جنگ، اسرائیل و ایران نبردهای خود را در سایه و از طریق حملات هوایی، زمینی، دریایی و سایبری پیش میبردند. اسرائیل سالهاست در داخل ایران دست به عملیات مخفی زده، از جمله انفجارها و حملات پهپادی به چهرهها و تأسیسات هستهای و نظامی. در مقابل، ایران نیز به کشتیهای اسرائیلی در خلیج فارس حمله کرده، موشکهایی به اهداف مرتبط با اسرائیل در عراق شلیک کرده و از گروههای شبهنظامی مانند حماس در غزه حمایت مالی و تسلیحاتی کرده است.
مقامات اسرائیلی از اظهار نظر در اینباره خودداری کردهاند. اما سازمان اطلاعاتی موساد صراحتاً اعلام کرده که حتی پس از آتشبس نیز به عملیاتهای خود در ایران ادامه خواهد داد. در ماه ژوئن، رئیس موساد در سخنرانی نادری برای تمجید از عملکرد این سازمان در ایران گفت: «ما همچنان در آنجا خواهیم بود، همانطور که تاکنون بودهایم.»
مقامات ایرانی در سطح عمومی تلاش کردهاند این آتشسوزیها را توجیه کنند. مثلاً دربارهی آتشسوزی در نزدیکی فرودگاه بینالمللی مشهد در شمال شرق کشور، اعلام کردند که مشغول «سوزاندن کنترلشده علفهای هرز» بودهاند. یا آتشسوزی در تهران را به زبالهسوزی نسبت دادهاند.
با این حال، برای بیشتر حوادث، نشتی گاز را عامل اصلی دانستهاند. قدرتالله محمدی، رئیس سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی تهران، به رسانههای دولتی گفت علت این نشتیها «تجهیزات فرسوده، استفاده از لوازم گازی غیراستاندارد و بیتوجهی به اصول ایمنی» است.
برخی از انفجارهایی که در ساختمانهای مسکونی رخ دادهاند، بهقدری شدید بودهاند که دود غلیظی در هوا پخش شده و دیوارها و سقفها فرو ریختهاند.
در قم، ساختمانی مسکونی بهگونهای آسیب دیده بود که گویی بمب در آن منفجر شده. دیوارهای واحدی در طبقه اول فرو ریخته، پنجرهها شکسته بودند و تاکسی زردی که در خیابان پارک شده بود، زیر آوار له شده بود. طبق ویدیوهای منتشرشده در شبکههای اجتماعی و بیبیسی فارسی، شدت انفجار باعث شده بود که کل محله زیر تودهای از آوار دفن شود. در این انفجار هفت نفر زخمی شدند.
دو تن از مقامات ایرانی به نیویورک تایمز گفتند که واحد منفجر شده ظاهراً توسط افرادی اجاره شده بود که پس از باز کردن گاز اجاق و فر محل را ترک کرده بودند؛ گویی قصد داشتند عمداً آتشسوزی ایجاد کنند.
مورد مشکوک دیگری، انفجار در یک مجتمع بلندمرتبه در تهران بود که به کارمندان قوه قضائیه مسکن ارزانقیمت ارائه میکرد. این انفجار دیوارها و پنجرهها را تخریب کرد. سه مقام ایرانی گفتند که احتمال دارد خرابکاران قصد داشتهاند با این انفجار، در میان قضات و دادستانها ایجاد وحشت کنند، درست مشابه حملات پیشین اسرائیل به دانشمندان هستهای ایران.
عضو سپاه پاسداران گفت تأثیر تجمعی این انفجارها، حتی اگر برخی از آنها تصادفی باشند، باعث افزایش حس نگرانی میان مقامات و مردم شده است.
امید مماریان، کارشناس مسائل ایران در مؤسسه پژوهشی داون در واشنگتن، گفت: «سابقه طولانی حکومت ایران در پنهانکاری و عدم شفافیت، همراه با واکنشهای مبهم مقامات، فقط ترس و بدگمانی عمومی را بیشتر کرده است. مردم میدانند که رژیم معمولاً حملات اسرائیل را انکار یا کماهمیت جلوه میدهد.»
در غیاب پذیرش رسمی درباره آنچه برای بسیاری از مردم همچون حملاتی هماهنگ بهنظر میرسد، برخی این پرسش را مطرح کردهاند که آیا جنگ واقعاً تمام شده است؟
محمد، مردی که در کاشان کافه و گالری هنری اداره میکند، گفت: «خیلی از ما فکر میکنیم کار اسرائیل است و جنگ دوباره شروع خواهد شد.» او خواست که نام کاملش فاش نشود، بهدلیل ترس از تبعات صحبت با رسانههای خارجی.
او گفت که «احساس ترس و بدبینی» دارد، بهویژه چون کاشان، در مرکز ایران، نزدیک برخی از تأسیسات هستهای و پایگاههای موشکی است.
مهدی محمدی، سیاستمدار اصولگرا و مشاور ارشد رئیس مجلس، گفت وضعیت با اسرائیل بههیچوجه قابل پیشبینی نیست.
او در یکی از سخنرانیهای ضبطشدهی معمول خود در تلگرام گفت: «اگر کسی فکر کند که با رویدادهای خطی و قابلپیشبینی مواجهیم، سادهلوح است. ما حتی در آتشبس هم نیستیم؛ در یک تعلیق شکننده هستیم که هر لحظه ممکن است تمام شود و دوباره وارد جنگ شویم.»
بسیاری از ایرانیان همچنین در مورد نحوه مرگ سرتیپ غلامحسین غیبپرور، جانشین فرمانده سپاه که مسئول پایگاهی در تهران برای سرکوب اعتراضات زنان در سال ۲۰۲۱ بود، تردید دارند.
رسانههای دولتی اعلام کردند که او بر اثر عوارض جراحات شیمیاییای درگذشته که در جریان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰ متحمل شده بود. در این اعلامیه آمده بود که این جراحات در پی استرس ناشی از جنگ اخیر با اسرائیل دوباره تشدید شدهاند.
مقامات برای آرام کردن افکار عمومی، رویکردهای مختلفی را در پیش گرفتهاند.
شرکت ملی گاز آماری منتشر کرد که نشان میداد امسال نسبت به سال گذشته، افزایش قابل توجهی در انفجارهای ناشی از نشتی گاز رخ نداده است.
شورای شهر تهران از شرکت گاز و وزارت نیرو دعوت کرد تا گزارشی درباره «اقدامات و تحولات اخیر» ارائه دهند. این جلسه در چارچوب «شرایط عادی» توصیف شد.
برای مقابله با فشار روانی، بسیاری از ایرانیان به طنز سیاه روی آوردهاند. در شبکههای اجتماعی، تصاویری فتوشاپی از نخستوزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، با یونیفرم شرکت ملی گاز ایران به اشتراک گذاشتهاند.
حسابهای کاربری وابسته به دولت اسرائیل نیز با شوخیهای کنایهآمیز وارد میدان شدهاند. یکی از این حسابها به نام «موساد به فارسی» که یکی از مقامات موساد در گفتگویی خصوصی تأیید کرده متعلق به این سازمان است، از ایرانیان خواسته که اسپند دود کنند؛ نوعی بخور سنتی برای دفع چشمزخم و بلا.
در پستی دیگر نوشت: «انفجار پشت انفجار. یکی باید بره ببینه اونجا چه خبره.»