نشست تغییرات اقلیم با دبیری امین‌الله کمالی در پژوهشگاه میراث فرهنگی برگزار شد و مهدی زارع، استاد تمام پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در این نشست، با ابراز نگرانی از گسترش فرونشست زمین در کشور، تأکید کرد: این پدیده نه‌تنها میراث فرهنگی ارزشمند ایران را تهدید می‌کند، بلکه می‌تواند بر تحریک گسل‌های فعال نیز تأثیرگذار باشد.
زارع با اشاره به وضعیت بحرانی در مرودشت استان فارس اظهار کرد: در مجاورت محوطه باستانی نقش رستم (آرامگاه شاهان هخامنشی و کعبه زرتشت) به دلیل کشاورزی و دامپروری گسترده و تداوم کشت برنج و ذرت، برداشت آب از منابع زیرزمینی به میزان بسیار زیاد ادامه دارد. این امر موجب فرونشست‌هایی به فاصله ۱۰ متری نقش رستم و ۳۰۰ تا ۵۰۰ متری تخت جمشید شده است که به صورت شکاف‌های عظیم قابل مشاهده هستند.
او افزود: در دشت مرودشت، میزان فرونشست در سال‌های اخیر به حدود ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر در سال رسیده است. این وضعیت در حالی ادامه دارد که میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی دشت، بیش از میزان تغذیه آن است.
این استاد دانشگاه درباره تهران به فرونشست‌های خطرناک در مناطق مختلف از جمله شهرک اندیشه اشاره کرد و گفت: در محدوده شهر اندیشه، افت سطح زمین تا حد ۱۲ متر نسبت به چهار دهه گذشته گزارش شده است. این فرونشست‌ها به صورت پیوسته رخ داده‌اند و ممکن است برای ساکنان محسوس نباشند، اما تأثیرات مخربی بر زیرساخت‌ها و گسل‌های فعال منطقه دارند.
او تأکید کرد: فرونشست زمین در استان تهران می‌تواند بر تحریک گسل‌های فعال استان نیز مؤثر باشد. نتایج نشان می‌دهد که این پدیده با میزان بیشینه در استان تهران، می‌تواند بر تحریک گسل‌های فعال استان تهران هم مؤثر باشد.
زارع خواستار اقدامات فوری برای کنترل برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و بازنگری در سیاست‌های کشاورزی به عنوان یک راهکار تأثیرگذار شد تا از تشدید بحران فرونشست و تهدیدات ناشی از آن جلوگیری شود.
کشت برنج در استان فارس آسیب‌زا شده است
حمید فدایی، عضو هیأت علمی پژوهشکده حفاظت و مرمت، نسبت به گسترش فرونشست زمین در استان فارس و تأثیرات آن بر میراث فرهنگی و کشاورزی منطقه هشدار داد.
او با اشاره به اینکه استان فارس، به‌ویژه دشت‌های حاصل‌خیز آن، نقش مهمی در تأمین غلات کشور داشته‌اند، اظهار کرد: امروز این مناطق در معرض خطر هستند و بخش عمده‌ای از آن ناشی از فعالیت‌های انسانی است. مثلا کشت برنج بخشی از هویت تاریخی این منطقه نیست و امروز این مسئله آسیب‌زا شده است و باید از آن جلوگیری کرد.
فدایی تأکید کرد: در دوران هخامنشی، استان فارس به‌عنوان تأمین‌کننده غلات، سبزیجات و محصولات دامی شناخته می‌شد اما کشت برنج در این منطقه سابقه نداشته است.
او افزود: کشت‌های نامعقول و سیاست‌های نادرست کشاورزی، همراه با خشکسالی‌های اخیر به تهدیدی علنی برای منابع آبی و کشاورزی منطقه تبدیل شده‌اند.
استادیار گروه میراث طبیعی در پژوهشگاه میراث فرهنگی همچنین بر اهمیت توجه به ظرفیت‌های میراث فرهنگی و صنایع دستی در این مناطق تأکید کرد و گفت: ظرفیت میراث و صنایع دستی قابلیت عرضه دارند در این مناطق، اما ما آنها را فراموش کرده‌ایم و توسعه صنایع بزرگ را فقط مورد توجه قرار داده‌ایم.
فدایی خواستار بازنگری در سیاست‌های کشاورزی و توسعه‌ای استان فارس شد و بر لزوم حفاظت از میراث فرهنگی و بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی تأکید کرد.
زمانی که تغییرات اقلیمی لحاظ می‌شود باید از سدسازی‌های گسترده پرهیز کرد
پویا صادقی فرشباف، مدیر گروه پژوهشی میراث طبیعی در نشست تخصصی بررسی تأثیرات تغییرات اقلیمی بر میراث طبیعی، بر لزوم بازنگری در سیاست‌های توسعه‌ای کشور تأکید کرد.
او با اشاره به اینکه تغییرات اقلیمی یکی از پارامترهای مهم در تحلیل‌های محیط‌زیستی است، اظهار کرد: ارتباط میان میراث زمین و تغییرات اقلیمی، فرآیندها و دیگر مباحث مرتبط، نیازمند بررسی‌های دقیق و علمی است.
صادقی فرشباف با بیان اینکه در حوزه میراث طبیعی، دو مؤلفه اکوسیستم و اکوسیستم‌های زمین مطرح هستند، افزود: زمانی که تغییرات اقلیمی لحاظ می‌شود، باید از سدسازی‌های گسترده پرهیز کرده و به بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در حوزه انرژی و مدیریت منابع آبهای زیرزمینی روی آوریم.
او تأکید کرد: همراه با تغییرات اقلیمی، نیاز به تغییر رویکردی در سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه‌ای کشور احساس می‌شود.
صادقی فرشباف گفت: تغییرات اقلیمی باعث بروز تغییرات در عوارض سطحی زمین می‌شود و در مباحث زمین‌شناسی، ممکن است چند نسل طول بکشد تا این تهدیدات به‌طور کامل نمایان شوند.
او با اشاره به دشواری‌های احیای اکوسیستم‌های آسیب‌دیده، اظهار کرد: «احیا» مقوله‌ای بسیار دشوار است و می‌توان آن را به احیای پزشکی تشبیه کرد؛ چرا که نیازمند دانش، تخصص و منابع قابل‌توجهی است و احیای مقوله مرتبط با تغییرات اقلیمی مانند احیای سفره آبهای زیرزمینی به همین صورت است.
این عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: براساس گزارش‌های منتشرشده، تغییرات اقلیمی تأثیرات گسترده‌ای بر اکوسیستم‌ها و تنوع زیستی دارند و بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری را با چالش‌های بقا مواجه کرده‌اند.
او اظهار کرد: ایران به‌عنوان کشوری با اقلیم خشک و نیمه‌خشک، از این تغییرات متأثر شده و پیامدهای آن در قالب افزایش دما، کاهش منابع آبی، گسترش بیابان‌زایی و وقوع پدیده‌های طبیعی مانند سیل و توفان‌های همراه با گرد و غبار نمایان شده است.
رییس گروه پژوهشی میراث طبیعی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: کارشناسان بر اهمیت اقدامات حفاظتی، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و توسعه سیاست‌های پایدار برای حفظ تنوع زیستی و میراث طبیعی کشور تأکید دارند.