به گزارش آیندگان؛ ایران تأیید کرده که در مرحله نخست ۱۲۰ نفر بازگردانده خواهند شد و قصد دارد تا حدود ۴۰۰ نفر را تحت این توافق اخراج کند. واکنش جهانی ناظران حقوق بشر نگران‌کننده است: ممکن است بازگرداندگان با نقض حقوق بشر در ایران مواجه شوند. این اقدام، نقطه‌ای نادر از همکاری آمریکا و ایران در زمینه مهاجرت بین دو طرفی محسوب می‌شود، در حالی که روابطشان غالباً متشنج بوده است.
بنا بر گفته ابوالفضل مهرآبادی، رئیس دفتر حافظ منافع ایران در واشنگتن، بسیاری از بازگردانده‌شدگان ماه‌ها در بازداشتگاه‌های مهاجرتی آمریکا نگهداری می‌شدند و پس از رد درخواست پناهندگی‌شان، به «بازگشت داوطلبانه» رضایت دادند تا به کشورهای ثالثی چون سودان یا سومالی فرستاده نشوند.
نیویورک تایمز در گزارشی نوشت که حدود ۳۰۰ ایرانی دیگر در بازداشت و بیش از ۲۵۰۰ نفر در خطر اخراج قرار دارند. این روزنامه یادآور شد که آمریکا دهه‌ها پناهگاه ایرانیان مخالف حکومت جمهوری اسلامی بوده است، اما اکنون در راستای سیاست سختگیرانه مهاجرتی دولت ترامپ، آنها را به کشوری بازمی‌گرداند که سابقه‌ی طولانی در سرکوب فعالان سیاسی، روزنامه‌نگاران و اقلیت‌ها دارد.
به گزارش تایمز، این دیپورت‌ها نشانه‌ای نادر از همکاری واشینگتن و تهران است؛ همکاری‌ای که با وجود تنش‌های هسته‌ای و تحریم‌های تازه شورای امنیت، برای بسیاری از ناظران «غافلگیرکننده و نگران‌کننده» توصیف شده است.
در ادامه ترجمه کامل گزارش فرناز فصیحی و حامد علی‌عزیز که با تیتر اصلی «U.S. Deports Planeload of Iranians After Deal With Tehran, Officials Say» روز ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۵ در نیویورک تایمز منتشر شده است را بخوانید؛
دولت ترامپ پس از رسیدن به توافقی میان دو کشور، یک هواپیمای حامل ایرانیان را از ایالات متحده به ایران بازگرداند. این خبر را دو مقام ارشد ایرانیِ دخیل در مذاکرات و یک مقام آمریکایی آگاه از برنامه‌ها تأیید کرده‌اند.
این اخراج‌ها یکی از صریح‌ترین نشانه‌های تمایل دولت ترامپ برای بیرون‌راندن مهاجران بدون مدرک است، بی‌توجه به وضعیت حقوق بشری کشورهایی که ممکن است این افراد به آنجا بازگردانده شوند.
مقام‌های ایرانی گفتند که پرواز چارترِ ایالات متحده، عصر دوشنبه ۲۹ سپتامبر از فرودگاه نظامی در الکساندریا، لوییزیانا، برخاست. این هواپیما در پورتوریکو توقفی داشت تا گروه دیگری از دیپورت‌شدگان را سوار کند و سپس راهی دوحه، قطر شد. پس از آن، این افراد با پرواز چارتر دیگری به تهران منتقل شدند.
در روز دوشنبه، ابوالفضل مهرآبادی، رئیس دفتر حافظ منافع ایران در واشنگتن که هماهنگی با مقام‌های آمریکایی را بر عهده داشت، گفت اداره مهاجرت و گمرک ایالات متحده (ICE) به ایران اطلاع داده است که ۱۲۰ شهروند ایرانی در این پرواز خواهند بود. اما او روز سه‌شنبه گفت به ایران اطلاع داده‌اند که فقط ۵۵ نفر در هواپیما هستند و بقیه در مراحل بعدی بازگردانده خواهند شد.
به گفته مهرآبادی، بسیاری از این افراد ماه‌ها در مراکز بازداشت آمریکا مانده بودند، پرونده‌های پناهندگی‌شان رد شده بود و در نهایت با بازگشت داوطلبانه موافقت کردند، زیرا گزینه‌ی دیگرشان بازگشت به کشور ثالثی مانند سودان یا سومالی بود.
او افزود: «دولت ایران دوست ندارد هیچ ایرانی در بازداشت باشد یا در کشور ثالثی سرگردان شود. آنها در بازگشت به کشورشان با مشکلی روبه‌رو نیستند.»
مهرآبادی گفت حدود ۳۰۰ ایرانی در بازداشت و حدود ۲۵۰۰ نفر نیز در معرض خطر اخراج از ایالات متحده قرار دارند.
برای دهه‌ها، آمریکا پناهگاه ایرانیانی بود که از کشور خود گریخته بودند ـ کشوری با یکی از بدترین کارنامه‌های حقوق بشری در جهان. ایران فعالان حقوق زنان، مخالفان سیاسی، روزنامه‌نگاران، وکلا، اقلیت‌های مذهبی و اعضای جامعه‌ی ال‌جی‌بی‌تی‌کیو را مورد آزار قرار می‌دهد.
اما در اوایل امسال، ایالات متحده گروهی از ایرانیان را ـ بسیاری از آنان تازه‌مسیحیان بودند که در وطن با خطر آزار مواجه‌اند ـ به کاستاریکا و پاناما دیپورت کرد. گسترش کارزار اخراج مهاجران غیرقانونی از کشورهای مختلف، باعث طرح شکایت‌های متعدد از سوی گروه‌های مدافع حقوق مهاجران شده است.
هویت ایرانیان دیپورت‌شده و دلایل مهاجرت‌شان به آمریکا هنوز به‌طور کامل روشن نیست، اما برخی جزئیات در حال انتشار است.
در میان آنان، یک زن ۳۰ ساله مسیحی‌مذهب تازه‌تغییر‌یافته، مردی ۳۶ ساله ـ پدر یک نوزاد ـ از اقلیت قومی و مخالف سیاسی حکومت ایران، و مرد جوانی بوده‌اند که با رؤیای رفاه اقتصادی به آمریکا آمده بود.
در چند سال گذشته، شمار ایرانیانی که از مرز جنوبی آمریکا وارد می‌شوند، افزایش یافته است. بسیاری از آنان گفته‌اند از آزار سیاسی و مذهبی در وطن خود گریخته‌اند.
یکی از این دیپورت‌شدگان ـ همان مخالف سیاسی ـ در هوستون بازداشت بود، تمایلی به بازگشت نداشت، و به گفته‌ی همسر و وکیلش علی هریسچی، به اجبار سوار هواپیما شد.
هریسچی گفت او همچنین وکیل زن مسیحی تازه‌تغییر‌یافته است و هر دو موکلش از مکزیک وارد آمریکا شده بودند: مرد در فوریه به‌همراه همسر باردارش، و زن در اکتبر ۲۰۲۴ با همسرش.
هریسچی درخواست کرد نام موکلانش فاش نشود تا در ایران با خطر آزار مواجه نشوند. او گفت از طریق گزارش‌های خبری از دیپورت‌شدن آنها باخبر شده و سپس از یکی از تماس‌هایش در اداره مهاجرت تأیید گرفته است که این دو نفر در میان دیپورت‌شدگان هستند.
او گفت: «هیچ‌یک از موکلان من با بازگشت موافقت نکرده بودند. آنها نمی‌خواستند بروند، هیچ برگه‌ای را امضا نکردند. خانواده‌هایشان ویران شده‌اند.»
همسر آن مخالف سیاسی در گفت‌وگوی تلفنی گفت آخرین تماسش با شوهرش روز شنبه بود و هیچ نشانه‌ای از دیپورت قریب‌الوقوع وجود نداشت. او گفت خودش و نوزاد از بازداشت آزاد شده‌اند و در انتظار جلسه پناهندگی، نزد خانواده سکونت دارند.
تا امروز، ایالات متحده به‌ندرت مهاجران را به کشورهایی مانند ایران دیپورت کرده بود؛ بخشی از دلیل آن نبودِ روابط دیپلماتیک رسمی میان دو کشور بود. همین امر مقام‌های آمریکایی را وادار می‌کرد که مهاجران را یا در بازداشت نگه دارند یا آزادشان کنند تا در داخل آمریکا بمانند. در سال ۲۰۲۴، ایالات متحده حدود دو دوجین ایرانی را دیپورت کرد ـ بالاترین رقم در سال‌های اخیر.
به گفته دو مقام ایرانی، وزارت خارجه آمریکا حدود سه ماه پیش با دفتر حافظ منافع ایران در واشنگتن تماس گرفت تا درباره هماهنگی بازگرداندن مهاجران ایرانی گفت‌وگو کند. ایران باید هویت افراد را تأیید و برای برخی از آنان مدارک سفر صادر می‌کرد.
مقام‌های ایرانی گفتند دیپورت‌شدگان شامل مردان و زنان، از جمله چند زوج بودند. برخی پس از ماه‌ها بازداشت داوطلبانه پذیرفتند بازگردند و برخی نه. در تقریباً تمام موارد، یا درخواست پناهندگی رد شده بود یا هنوز جلسه رسیدگی برگزار نشده بود.
این دیپورت، لحظه‌ای نادر از همکاری میان دولت آمریکا و جمهوری اسلامی ایران را رقم زد. حسین نوش‌آبادی، مدیرکل امور مجلس وزارت خارجه ایران، روز سه‌شنبه گفت مقام‌های مهاجرت آمریکا قصد دارند طی ماه‌های آینده ۴۰۰ ایرانی را به ایران بازگردانند.
ایرانیان دیپورت‌شده به کشوری بازمی‌گردند که نه‌تنها با سرکوب حکومتی، بلکه با بحرانی شدید اقتصادی و انرژی مواجه است: سقوط ارزش پول ملی، تورم سرسام‌آور، بیکاری گسترده و قطعی آب و برق. این وضعیت با بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل که از روز شنبه اجرایی شده، به‌طور حتم وخیم‌تر خواهد شد.
خبر همکاری دولت آمریکا با جمهوری اسلامی برای اخراج ایرانیان، در میان ایرانیان خارج از کشور شوک‌آفرین بود. بسیاری هشدار دادند که با وجود تضمین‌های رسمی تهران مبنی بر مصونیت بازگشت‌کنندگان، نیروهای امنیتی ممکن است به‌طور مستقل آنان را هدف قرار دهند.امید معماریان، کارشناس مسائل حقوق بشر ایران در سازمان DAWN مستقر در واشنگتن، گفت: «از آنجا که حکومت ایران یکی از بدترین ناقضان حقوق بشر در منطقه است، دیپورت ایرانیان از آمریکا به ایران نیازمند حساسیتی فوق‌العاده است.»
یکی از فعالان حقوق مهاجران نیز گفت که ایرانیان نگرانِ دیپورت‌شدن با دفتر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل تماس گرفته و درخواست کمک کرده‌اند.
