به گزارش آیندگان؛ پرویز ثابتی، رئیس امنیت داخلی ساواک و از چهره‌های پرنفوذ حکومت پهلوی، پس از بیش از چهار دهه زندگی ناشناس در فلوریدا، با شکایتی ۲۲۵ میلیون دلاری در دادگاه‌های آمریکا مواجه شده است.
به نوشته روزنامه گاردین، او که در ایالات متحده با نام مستعار «پیتر» شناخته می‌شد، در کنار همسر و دو دخترش زندگی مرفهی با املاک چند میلیون دلاری داشت و حتی به‌عنوان شهروند آمریکا در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ رأی داده است.
سه ایرانی ساکن کالیفرنیا که بین ۶۸ تا ۸۵ سال سن دارند و خود را زندانیان سیاسی سابق معرفی کرده‌اند، در شکایت خود مدعی شده‌اند که به دستور مستقیم ثابتی توسط ساواک ربوده، شکنجه و به اعترافات اجباری وادار شده‌اند.
آنان از روش‌هایی چون شوک الکتریکی، تجاوز، غرق مصنوعی و استفاده از صندلی الکتریکی موسوم به «آپولو» سخن گفته‌اند. قاضی دادگاه فلوریدا درخواست وکلای ثابتی برای مختومه کردن پرونده به دلیل مرور زمان را رد کرده و محاکمه ممکن است اوایل سال آینده برگزار شود.
افشای هویت ثابتی پس از انتشار ناخواسته تصویری از او در تجمعی ضد جمهوری اسلامی در لس‌آنجلس توسط دخترش در سال ۲۰۲۳ ممکن شد.
گروه‌های مدافع قربانیان شکنجه این پرونده را گامی مهم برای پایان دادن به چرخه خشونت در ایران، چه در دوران شاه و چه در جمهوری اسلامی، و تأکید بر ضرورت عدالت و پاسخگویی دانسته‌اند.
در ادامه، ترجمه کامل گزارش ریچارد لوسکامب که با تیتر اصلی «After crafting quiet Florida life, Shah of Iran’s alleged ‘chief torturer’ must now face trial» روز پنجشنبه ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۵ در روزنامه گاردین بریتانیا منتشر شده است را بخوانید؛
همسایگان در محله اعیان‌نشین «ویندرمیر» فلوریدا، آنها را به‌عنوان «پیتر» و «نانسی» می‌شناسند؛ زوجی بازنشسته و به‌ظاهر صمیمی که در پیاده‌روی‌های صبحگاهی به دیگران دست تکان می‌دهند و از دیدار دختران بزرگسالشان ــ یکی استاد برجسته علوم در دانشگاه هاروارد ــ لذت می‌برند.
اما پشت دیوارهای بلند عمارت ۳.۶ میلیون دلاری‌شان در کنار دریاچه، واقعیتی تیره‌تر و پنهان‌تر قرار دارد: «پیتر» در حقیقت پرویز ثابتی است؛ رئیس امنیت داخلی ساواک و متهم به شکنجه‌گری اصلی حکومت پیش از انقلاب ایران، که حالا در فلوریدا با شکایتی ۲۲۵ میلیون دلاری بابت جنایت‌های ادعایی در زندان‌های تهران و دیگر نقاط روبه‌رو است.
ماه گذشته، قاضی دادگاه ناحیه‌ای حکم داد که ثابتی ۸۹ ساله که پس از فرار از ایران در ۱۹۷۸ زندگی ناشناسی برای خود و خانواده‌اش ساخته بود، باید در دادگاهی که از سوی سه شاکی برگزار می‌شود حاضر شود. این افراد خود را زندانیان سیاسی سابق معرفی کرده‌اند.
طبق اسناد دادگاه، شاکیان می‌گویند در زمره هزاران نفری بوده‌اند که ساواک به‌عنوان مخالفان احتمالی شاه بازداشت کرد و به دستور مستقیم ثابتی تحت شکنجه‌هایی چون تجاوز، شوک الکتریکی، خفه‌کردن در آب و کشیدن اجباری ناخن قرار گرفتند. آنان به‌ویژه از دستگاهی به‌نام «آپولو» یاد می‌کنند؛ صندلی الکتریکی با کلاهی فلزی که جیغ زندانی را در گوش خودش تشدید می‌کرد.
ثابتی تاکنون واکنشی عمومی به اتهامات نداشته اما پیش‌تر هرگونه شکنجه در ساواک را انکار کرده و گفته بود که «همیشه مخالف شکنجه» بوده است.
موقعیت ثابتی در حکومت شاه و نقش او به‌عنوان طراح سرکوب، اگرچه در ۴۵ سال گذشته مخفی بود، اما برای سازمان‌های اطلاعاتی و بسیاری از ایرانیان ناشناخته نبود. در تحلیلی محرمانه از سوی سازمان سیا در سال ۱۹۷۸ ــ که تا سال ۲۰۱۸ منتشر نشد ــ او «یکی از قدرتمندترین و هراس‌انگیزترین مردان رژیم شاه» توصیف شد، با اختیاراتی گسترده برای دستگیری، بازجویی و محاکمه مخالفان.
برآوردها از تعداد قربانیان ساواک بین سال‌های ۱۹۵۷ تا انحلال آن در ۱۹۷۹ متفاوت است، اما هزاران نفر بازداشت و شکنجه شدند و صدها تن نیز کشته شدند.
چرا پرویز ثابتی ۴۷ سال پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ محاکمه می‌شود؟
۱- شناسایی و افشای هویت پس از دهه‌ها مخفی‌کاری
ثابتی و خانواده‌اش بیش از چهار دهه با نام‌های مستعار «پیتر» و «نانسی» در فلوریدا زندگی ناشناس داشتند. اما در سال ۲۰۲۳ یکی از دخترانش ناخواسته تصویری از او در تجمعی ضد جمهوری اسلامی در لس‌آنجلس منتشر کرد که باعث شد وکلای قربانیان محل زندگی او را پیدا کنند.
۲- بازماندن قربانیان و شهادت آنها
سه زندانی سیاسی سابق ساواک که اکنون در کالیفرنیا زندگی می‌کنند، با وجود گذشت سال‌ها هنوز زنده‌اند و توانستند شکایت حقوقی علیه او تنظیم کنند. آنها شکنجه‌هایی مثل تجاوز، شوک الکتریکی و صندلی «آپولو» را به‌طور مشخص به ثابتی نسبت داده‌اند.
۳- رد استناد به مرور زمان در دادگاه آمریکا
وکلای ثابتی تلاش کردند با استناد به قانون مرور زمان، پرونده مختومه شود، اما قاضی دادگاه ناحیه فلوریدا این استدلال را نپذیرفت. همین تصمیم قضایی مسیر محاکمه را پس از دهه‌ها باز کرد.
۴- فشار و فعالیت جامعه ایرانیان مهاجر
بخشی از دیاسپورای ایرانی در آمریکا فعالانه دنبال بازخوانی تاریخ ساواک و بازخواست عاملان آن هستند. افشای هویت ثابتی و پیگیری پرونده بخشی از همین فشار اجتماعی-سیاسی است.
۵- ارتباط مستمر ثابتی با سیاست اپوزیسیون
ثابتی فقط یک تبعیدی خاموش نبود؛ او طبق گزارش‌ها به‌عنوان مشاور امنیتی رضا پهلوی نیز فعالیت کرده است. همین حضور دوباره در فضای سیاسی اپوزیسیون، حساسیت‌ها را تشدید و توجه عمومی و رسانه‌ای را جلب کرد که به پیگیری حقوقی پرونده انجامید.
سه شاکی این پرونده، مردان ایرانی ساکن کالیفرنیا بین ۶۸ تا ۸۵ ساله هستند. آنها می‌گویند توسط ساواک در تهران ربوده، به اعترافات دروغین وادار و سپس زندانی شدند. وکلای ثابتی تلاش کردند با استناد به قانون مرور زمان پرونده را رد کنند، اما قاضی گرگوری پرسنل در دادگاه ناحیه مرکزی فلوریدا در ۱۲ اوت این درخواست را نپذیرفت. دادگاه احتمالا اوایل سال آینده برگزار خواهد شد.
در شکایت آمده که ثابتی «چهار دهه گذشته را دور از چشم عموم و در خفا گذرانده است». او و همسرش نسرین ۷۵ ساله شاید همچنان ناشناس می‌ماندند، اگر یکی از دخترانشان در فوریه ۲۰۲۳ ناخواسته عکسی از او در تجمعی ضد جمهوری اسلامی در لس‌آنجلس منتشر نمی‌کرد.
برخی معتقدند این افشاگری بخشی از کارزار ایرانیان مهاجر در آمریکا برای بازنویسی تاریخ حکومت شاه و آماده‌سازی افکار عمومی برای یک رژیم جدید طرفدار غرب بوده است. رضا پهلوی، فرزند شاه سابق، در مصاحبه‌ای با گاردین در ۲۰۲۳ گفته بود که همراه با متحدانش منشوری از اصول دموکراتیک برای آینده ایران تدوین می‌کند. او از آن زمان خود را آماده جانشینی آیت‌الله علی خامنه‌ای و ریاست موقت کشور معرفی کرده است.
در همین حال، بر اساس مقاله‌ای که در سال ۲۰۲۳ در وب‌سایت «شورای ملی مقاومت ایران» - ائتلافی از چهره‌های سیاسی ایرانی که خود را «پارلمان در تبعید» معرفی می‌کند - منتشر شد، ثابتی به‌عنوان «مشاور امنیتی» پهلوی فعالیت کرده است.
تلاش‌های گاردین برای تماس با ثابتی از طریق ایمیل، تلفن منزل و پیام به چهار وکیل او، بی‌پاسخ مانده است.
ثابتی و خانواده‌اش پس از فرار به آمریکا در ۱۹۷۸، زندگی مرفهی در فلوریدا داشتند. بر اساس اسناد وزارت خارجه آمریکا، آنها توانستند مبالغ کلانی ــ بیش از ۲۰ میلیون دلار ــ از ایران منتقل کنند. ثابتی و همسرش پس از ورود نام‌هایشان را به پیتر و نانسی تغییر دادند و شرکت ساختمانی موفقی در فلوریدا راه‌اندازی کردند. آنها و دخترانشان مدیر چندین شرکت ثبت‌شده در ایالت هستند.
اسناد عمومی نشان می‌دهد خانواده ثابتی دست‌کم هشت ملک در شهرستان اورنج، از جمله عمارت ویندرمیر با پنج اتاق‌خواب و شش حمام را در سال ۲۰۰۵ به قیمت ۳.۵ میلیون دلار خریداری کرده‌اند.
وزارت خارجه و سیا درباره وضعیت مهاجرتی خانواده ثابتی توضیحی ندادند، اما سوابق انتخاباتی نشان می‌دهد که پرویز و نسرین ثابتی شهروند آمریکا هستند و در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ رأی داده‌اند.
یکی از همسایگان گفت گهگاه این زوج، به‌ویژه نسرین، را در حال پیاده‌روی می‌بیند اما آنها عموماً خلوت‌نشین بوده‌اند. دخترانشان نیز به درخواست برای اظهار نظر پاسخ ندادند.
دادستان کل جمهوری‌خواه فلوریدا، جیمز اوتمایر، درباره احتمال آغاز تحقیقات کیفری علیه ثابتی سکوت کرده است.
سارا کولون، وکیل شاکیان، از تصمیم قاضی برای رد درخواست ثابتی و حفظ محرمانگی هویت شاکیان ــ که می‌گویند از زمان طرح شکایت با تهدید به مرگ مواجه شده‌اند ــ استقبال کرد. او گفت: «این تصمیم‌ها نتیجه‌ای مثبت برای بازماندگان شکنجه است که به دنبال پاسخگویی و عدالت‌اند. این پرونده فقط درباره پایان دادن به مصونیت نیست، بلکه تأکید می‌کند که بازماندگان حق دارند بدون ترس عدالت را بجویند و کرامتشان را بازپس گیرند.»
«ائتلاف ایرانی برای عدالت و پاسخگویی»، گروهی مدافع قربانیان شکنجه، ابراز امیدواری کرد که پرونده ثابتی به پایان چرخه خشونت در ایران، چه در دوره شاه و چه در جمهوری اسلامی، کمک کند. سخنگوی این گروه گفت: «پیام باید روشن باشد: همه قربانیان شایسته عدالت‌اند و همه دست‌اندرکاران شکنجه و سرکوب باید پاسخگو باشند. ریشه سیاست‌های خشونت‌آمیز امروز جمهوری اسلامی به همان روش‌های شکنجه ساواک و ثابتی بازمی‌گردد. این پرونده باید هشداری باشد علیه احیای ساواک یا اعطای مصونیت کلی به نیروهای امنیتی فعلی. تنها از طریق عدالت و پاسخگویی است که می‌توان بر خشونت و سرکوبی که دهه‌ها بر ایران حاکم بوده، غلبه کرد.»