به گزارش آیندگان؛ این که چگونه در اقتصاد بحران‌زده و جنگ‌زده ایران خبر از فروش دستکم یک میلیون عدد عروسک لبوبو داده می‌شود یک مسئله است اما مهمتر رفتار متقاضیانی است که در شرایط اقتصادی نابه‌سامان به خرید این عروسک با ظاهری نه چندان دلپذیر اولویت داده‌اند.
گزارش «بینش بازار» دیجیکالا نشان از آن دارد که به محض پایان یافتن جنگ، رفتار خرید مردم به سرعت تغییر کرد و از نیازهای اضطراری به سمت سرگرمی و عادی‌سازی زندگی سوق پیدا کرد. ترندهای جهانی جایگزین اقلام جنگی شدند: جست‌وجو برای عروسک لبوبو با رشد باورنکردنی ۳۲۰۰ درصدی، به پرجست‌وجوترین کالا در دیجیکالا تبدیل شد. این تغییر ناگهانی، نشان می‌دهد که چگونه توجه مردم از اقلام اضطراری، به سمت ترندهای جهانی و تفریحی بازگشت.
با این توضیح در ادامه گزارش سینا قنبرپور در ایران‌وایر را که به بررسی دلایل و ریشه‌های رفتار مردم در قبال خرید این عروسک پرداخته‌است، بخوانید:
«لبوبو» عروسکی ۱۵سانتی‌متری با گوش‌های تیز خرگوشی، چشم‌های درشت و دندان‌های تیز مثلثی محصول شرکت چینی «پاپ مارت»، این روزها بازار ایران را هم مثل بقیه دنیا تسخیره کرده‌است. تب فروش آن به‌ویژه در اینستاگرام، درست پس از جنگ ۱۲روزه ایران و اسراییل، رکورد زد و حتی روزنامه «فرهیختگان» از فروش بیش از یک میلیون عدد به ارزش حدود ۷۲۰میلیارد تومان خبر داد.
ظاهر عجیب و به‌عبارتی ترسناک و شیوه فروش «لاتاری‌گونه» آن که خریدار تا آخرین لحظه نمی‌داند چه رنگ یا مدلی گیرش می‌آید به اقبال بیشترش در فروش افزوده است. شایعه‌هایی درباره وجود جی‌پی‌اس و دوربین مخفی، تاثیرپذیری نامش از «پَزوزو»، پادشاه شیطان‌های باد در اسطوره‌های آشوری و بابلی، لبوبو را به موضوع داغ شبکه‌های اجتماعی و سوژه‌ای برای بحث‌های روان‌شناختی در ایران بدل کرده‌است.
دکتر «شیرین امانی آذری»، روان‌شناس در تحلیل همه‌گیرشدن خرید این عروسک آن را با عطش دیدن سریال «بازی مرکب»(Squid Game) مقایسه کرده، به «ایران‌وایر» می‌گوید: «علاوه بر فروش لاتاری‌گونه و تحریک ولع خرید این بیزینس روان کودکان را درگیر خود کرده و از این طریق موجب منفعت بیشتر شرکت تولیدکننده شده‌است.»
لبوبو؛ از یک هیولای داستانی تا فاتح بازار
لبوبو یکی از طرح‌های «کاسینگ لانگ» هنرمند زاده هنگ‌کنگ است که در هلند بزرگ شد و از کودکی با کتاب‌های مصور تحت تاثیر اسطوره‌های نوردیک قرارگرفته‌بود. او در سال ۲۰۱۵ هیولایی با گوش‌های خرگوشی، چشم‌های خیره و دندان‌های مثلثی طراحی کرد که چندی بعد مورد توجه شرکت چینی «پاپ مارت» قرار گرفت.
این شرکت در ۲۰۱۹ امتیاز طرح‌های لانگ را خرید و لبوبو را از یک تصویر دوبعدی به عروسک‌های سه‌بعدی در ابعاد مختلف تبدیل کرد. از نسخه‌های کوچک ۸سانتی تا نمونه ۱۲۰سانتی‌متری که روز حراج درآمریکا ۱۷۰هزار دلار فروخته شد. تاکنون بیش از ۳۰۰مدل مختلف آن با شیوه «جعبه‌های شانسی» به بازار عرضه شده است.
همین روش فروش و عرضه محدود، همراه با حمایت چهره‌هایی مثل «لیسا» از گروه بلک‌پینک، فروش جهانی آن را به صدها میلیون دلار رسانده است. به جز او، «ریحانا» و «کیم کارداشیان» هم به این عروسک ابراز علاقه نشان داده‌اند. البته در ایران هم «محمدرضا گلزار» با انتشار یک استوری در اینستاگرام خود، بر داغ شدن تنور فروش این عروسک دمید.
در چنین فضایی و براساس گزارشی که «رویترز» منتشر کرده در نیمه نخست سال جاری میلادی مجموعه هیولاهای ساخت شرکت پاپ‌مارت که لبوبو پرفروش‌ترین آن است حدود ۶۷۰میلیون دلار درآمد داشته‌است. همچنین «وال‌استریت‌ژورنال» پیش‌بینی کرده که تا پایان سال میلادی این شرکت هر ماه ۱۰ میلیون عدد از این عروسک‌ها را بفروشد.
از شایعه‌ها تا حاشیه‌های ترسناک
تب‌و‌تاب فروش لبوبو در ایران با شایعه‌ها و داستان‌های ترسناک داغ‌تر شده است؛ از احتمال وجود جی‌پی‌اس و دوربین در چشم‌های عروسک تا ربط‌دادنش به «پَزوزو»، پادشاه شیاطین باد در اسطوره‌های آشوری و فیلم «جن‌گیر» سبب شده تا اینستاگرامرها و یوتیوبر‌های ایرانی هم آن را فرصتی برای تولید محتوا برای کانال خود کنند.
این ماجرا وقتی ملموس‌تر می‌شود که روایت «مهدیه»، مددکار اجتماعی را بشنویم: «یکی از مراجعان مرکزی که من در آن کار می‌کنم پس از تقاضاهای مکرر دختر ۸ ساله‌اش از طریق اینستاگرام یک مدل ۶۰۰هزارتومانی آن را خریده بود ولی به محض این که دخترش آن را باز کرد به شدت ترسید و شروع به گریه کرد.»
این مددکار در توصیف ماجرا به ایران‌وایر توضیح می‌دهد:«والدین این دختر ۸ ساله متعجب از این که چرا با وجود اصرار و انتظار برای خرید لبوبو با چنین واکنشی مواجهه شدند پس از کمی بررسی فهمیدند فرزندشان تحت تاثیر دوستانش ویدیوهایی در شبکه‌های اجتماعی را دنبال کرده و داستان‌های ترسناک مرتبط با لبوبو را دیده‌است.»
دکتر شیرین امانی آذری درباره پیگیری داستان‌ها و ویدیوهای مرتبط با لبوبو در یوتیوب و اینستاگرام و درگیر شدن با ترس و اضطراب آن به ایران‌وایر می‌گوید: «اول باید بدانیم که کودکان به هیچ عنوان نباید مخاطب محتوای شبکه‌های اجتماعی باشند و دوم این که در مواجهه با تکنولوژی صرفا با افزایش آگاهی خودمان می‌توانیم به فرزندان‌مان کمک کنیم.»
او با تاکید بر این که در فضایی مثل یوتیوب دسترسی به همه جور اطلاعاتی وجود دارد و مسوولیت استفاده آن صرفا با ماست، توضیح‌می‌دهد: «والدین باید بتوانند به کودکان خود نه بگویند و محدودیت‌ها را اعمال کنند. مثل این است که کودکی دوستش را آن سوی خیابان دیده باشد و بخواهد به سمت او بدود. پدر یا مادر که تردد خودروها را می‌بیند هیچ‌گاه دست کودک را رها نمی‌کنند ولو او جیغ بزند یا بی‌تابی کند.»
البته حاشیه‌های ترسناک لبوبو فقط به ایران محدود نیست. در اقلیم کردستان بیش از چهار هزار عدد آن توقیف شد و در روسیه نیز نگرانی‌هایی درباره اثر منفی ظاهر خشن عروسک بر کودکان مطرح شده است.
یک هزینه اضافی برای خانواده‌ها
مهدیه، مددکار اجتماعی در تهران، با اشاره به همه‌گیر شدن خرید لبوبو در همه اقشار می‌گوید: «در شرایطی که مردم منابع محدود خود را صرف ضروریات می‌کنند، عجیب است حتی خانواده‌های کم‌درآمد در برابر خرید این کالای غیرضروری مقاومت ندارند.»
او به ماجرای سرایدار مدرسه‌ای اشاره می‌کند که با وجود درآمد کم و پس از یک روز کاری سخت، برای خرید مدل ارزان‌تر لبوبو با دخترش به بازار تهران رفت: «فقط به این دلیل که همه بچه‌ها از آن دارند.»
به گفته مهدیه، لبوبو از نظر ظاهر و جنس چندان جذاب نیست، اما نسل «زد» آن را «کیوت» می‌داند و تنوع قیمت و نفوذ رسانه موجب شده همه اقشار آن را بخرند؛ از نسخه‌های میلیونی گرفته تا مدل‌های ارزان‌تر بازار.
شیرین امانی آذری نیز دراین‌باره توضیح می‌دهد: «بخشی از همه‌گیر شدن خرید لبوبو توسط خانواده‌ها ناشی از احساس گناهی است که در والدین نسبت به تامین آن‌چه فرزندشان می‌خواهد بروز می‌یابد. به این معنا که آن‌ها زمانی از گفتن نه به فرزند خود در برابر خواسته چیزی غیرمنطقی یا غیرکاربردی تسلیم می‌شوند که احساس می‌کنند در بسیاری از محدودیت‌های جامعه به اندازه کافی نتوانسته‌اند، کاری برای فرزندشان بکنند.»
والدین لبوبو می‌خرند چون از احساس گناه می‌ترسند
شیرین امانی آذری روان‌شناس و روان‌درمانگر با اشاره به تجربه سریال «بازی مرکب» و تب تماشای این مجموعه و آثار آن بر جامعه، به‌ویژه نوجوانان به ایران‌وایر می‌گوید: «ما نباید این بازار و سازندگان چنین محصولاتی را دستکم بگیریم. آن‌ها به خوبی می‌دانستند چگونه و از طریق چه افراد معروفی تقاضا برای خرید این عروسک را ایجاد کنند. در عین‌حال که چیزهایی به‌صورت موج وارد جامعه می‌شود و تب آن همه‌گیر می‌شود. این موج‌ها همواره وارد جامعه شده و بعد جای خود را به موج دیگری داده‌اند.»
این روان‌شناس و متخصص اختلال استرس پس از سانحه در تحلیل همه‌گیرشدن لبوبو در جامعه‌ایران به‌ویژه در شرایط اقتصادی کنونی توضیح می‌دهد: «با توجه که مردم ایران بیش از سایر مردم کشورها با محدودیت مواجه هستند، وقتی فرزندشان چیزی می‌خواهد ولو آن‌قدر ضروری نباشد والدین با گرفتار شدن در حلقه دل‌بستگی والدینی، با خود این تصور را می‌کنند که اگر فرزندشان با همین وسیله غیرضروری خوشحال می‌شود، پس به هر قیمتی آن را تهیه کنند که گاه برای بسیاری از خانواده‌ها بسیار گران هم تمام می‌شود.»
به گفته امانی‌آذری تولیدکنندگان عروسک لبوبو به‌خوبی این بیزنس را روی احساسات بچه‌ها هدف‌گذاری کرده‌اند که با تقاضای آن‌ها والدین در چرخه‌ای گرفتار شده تا علاقه خود به فرزندشان را نشان دهند و به راحتی در پروسه خرید این محصول درگیر می‌شوند.