به گزارش آیندگان؛ روایت رسانه‌ای نشان می‌دهد که شرایط امدادرسانی در مناطق زلزله زده افغانستان به‌شدت دشوار است؛ مسیرهای جاده‌ای مسدود، مناطق کوهستانی صعب‌العبور، رانش زمین، و هوای نامساعد باعث شده کار تیم‌های نجات کُند و طاقت‌فرسا باشد.
طالبان از جامعه بین‌المللی درخواست کمک کرده‌اند و برخی کشورها مانند ایران، هند، ژاپن و اتحادیه اروپا در حال ارسال یا وعده کمک هستند.
درباره زلزله افغانستان چه می‌دانیم؟
۱. ابعاد فاجعه انسانی
زلزله ۶ ریشتری در شرق افغانستان تا امروز بیش از ۱٬۴۰۰ کشته و ۳٬۱۰۰ زخمی برجای گذاشته. این سنگین‌ترین تلفات ناشی از زلزله در افغانستان پس از سال ۲۰۲۲ محسوب می‌شود. بسیاری از خانه‌ها خشتی و آجری بودند و به‌سرعت فرو ریختند.
۲. موقعیت جغرافیایی و دسترسی دشوار
کنر و ننگرهار مناطق کوهستانی و جنگلی‌اند، با جاده‌های صعب‌العبور. رانش زمین پس از زلزله باعث شد ده‌ها روستا مثل مزار دره کاملاً محاصره شوند. در برخی مناطق، تنها بالگرد امکان انتقال مجروحان را دارد.
۳. بافت جمعیتی و فرهنگی
کنر و ننگرهار عمدتاً محل زندگی پشتون‌ها است، اما اقوام دیگری مثل نورستانی‌ها و تاجیک‌ها هم حضور دارند. این ولایت‌ها از مراکز تاریخی سلفی‌گری و شبکه‌های جهادی بوده‌اند و از نظر فرهنگی به‌شدت سنتی و مذهبی‌اند. ساختار قبیله‌ای در این مناطق غالب است و همبستگی اجتماعی درون‌قبیله‌ای در مدیریت بحران نقش پررنگی دارد.
۴. بحران‌های هم‌زمان
این فاجعه در شرایطی رخ داده که افغانستان با کمبود شدید کمک‌های بین‌المللی، اخراج اجباری بیش از ۲ میلیون مهاجر از پاکستان و ایران، و نظام درمانی فروپاشیده روبه‌رو است. همین باعث می‌شود توانایی پاسخگویی به زلزله به‌شدت کاهش یابد.
۵. واکنش بین‌المللی و سیاسی
فقط چند کشور (ایران، هند، ژاپن و اتحادیه اروپا) کمک فوری وعده داده‌اند. آمریکا و بسیاری از کشورهای غربی به‌دلیل سیاست‌های طالبان و محدودیت‌های شدید علیه زنان و دختران، از ارائه کمک خودداری کرده‌اند. طالبان از این بحران برای درخواست مشروعیت و روابط خارجی بیشتر استفاده می‌کند.
نیویورک تایمز در گزارشی از زلزله افغانستان نوشته است:
امدادگران روز دوشنبه برای رسیدن به مناطق کوهستانی شرق افغانستان که با زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۶ ریشتر لرزیده بود، تلاش کردند. تلاش‌ها برای امدادرسانی به دلیل رانش زمین که روستاهای ویران‌شده را دربر گرفته بود و پیشتر نیز دسترسی به آن‌ها تنها از طریق جاده‌های صعب‌العبور ممکن بود، با دشواری روبه‌رو شد. تاکنون تنها تعداد اندکی از کشورها برای کمک به دولت طالبان اعلام آمادگی کرده‌اند.
بیشترین تخریب ناشی از این زمین‌لرزه، که درست پیش از نیمه‌شب یکشنبه رخ داد، در استان کنر گزارش شد؛ جایی که ده‌ها روستای خانه‌های خشتی و آجری آسیب دید.
زلزله در زمانی افغانستان را لرزاند که این کشور جنوب آسیایی با سلسله‌ای از بحران‌های انسانی، اقتصادی و ژئوپولیتیکی هم‌زمان دست‌وپنجه نرم می‌کرد.
صدها بیمارستان و مرکز درمانی از زمان تعلیق کمک‌های خارجی آمریکا توسط دولت ترامپ در بهار امسال تعطیل شده‌اند. بیش از ۲.۳ میلیون افغان امسال به کشور بازگشته‌اند؛ در موارد زیادی به اجبار. مهاجران افغانستانی در موجی از فشار سیاسی و بیگانه‌ستیزی از پاکستان و ایران اخراج شدند.
چهار سال پس از به قدرت رسیدن، طالبان همچنان در تلاش است افغانستان را از وضعیت «کشور طردشده» خارج کند و سرمایه‌گذاری خارجی جذب نماید؛ با وجود تماس‌های محتاطانه اخیر با روسیه و چین.
ظهر دوشنبه، ایران، هند، ژاپن و اتحادیه اروپا برای کمک به قربانیان زلزله اعلام تعهد کردند، به گفته حافظ ضیا احمد تکل، سخنگوی وزارت خارجه دولت طالبان در گفت‌وگو با نیویورک تایمز. این در تضاد آشکار بود با کمک‌های ارائه‌شده در سال ۲۰۲۳، زمانی که یک زلزله ویرانگر در غرب افغانستان بیش از ۱۳۰۰ کشته بر جای گذاشت.
نقشه، منطقه‌ای با شدت لرزش ۴ یا بیشتر را نشان می‌دهد که سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده آن را «خفیف» تعریف می‌کند، هرچند ممکن است زلزله در خارج از مناطق نشان داده شده نیز احساس شود. منبع: سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده. تمام زمان‌های روی نقشه به وقت افغانستان است.
شرین ابراهیم، مدیر کشوری کمیته نجات بین‌المللی در افغانستان، یک سازمان غیردولتی، گفت: «ما پیشتر هم از تأمین نیازهای موجود عاجز بودیم؛ چه رسد به نیازهای تازه‌ای که این زلزله ایجاد کرده است. ما از همه اهداکنندگان خواهش می‌کنیم سیاست را کنار بگذارند و به یاری مردم بشتابند.»
ایالات متحده و دیگر اهداکنندگان خارجی در سال‌های اخیر نسبت به ارائه کمک‌های انسانی یا توسعه‌ای به افغانستان بی‌میل‌تر شده‌اند. طالبان بر محدودیت‌های سختگیرانه‌ای که بر زنان و دختران تحمیل کرده‌اند پای فشرده‌اند، و اتهامات گسترده‌ای وجود دارد مبنی بر اینکه این گروه کمک‌های بشردوستانه را به سمت نیروهای خود و برخی جوامع منحرف می‌کند و دیگران را محروم می‌سازد.
ماه گذشته، گزارش بازرس ویژه آمریکا برای بازسازی افغانستان نشان داد که طالبان به سازمان‌های غیردولتی اجازه فعالیت نمی‌دهند مگر آنکه کسب‌وکارها یا افراد وابسته به طالبان را به کار گیرند، و کمک‌ها را به سمت جوامع پشتون ــ قوم غالب این گروه ــ هدایت می‌کنند.
جین الوئیس، بازرس ویژه موقت، در این گزارش گفت: «طالبان از هر وسیله‌ای که در اختیار دارند، از جمله زور، استفاده می‌کنند تا مطمئن شوند کمک‌ها به جایی می‌رود که آن‌ها می‌خواهند، نه جایی که اهداکنندگان مد نظر دارند.»
زلزله در شرق افغانستان کم‌عمق بود، تنها پنج مایل از سطح زمین. همین باعث شد ویرانگرتر باشد، زیرا امواج کم‌عمق هنگام رسیدن به سطح، قدرت بیشتری حفظ می‌کنند. کمتر از ۱۰۰ مایل دورتر، ساکنان کابل، پایتخت افغانستان، پس‌لرزه‌ها را در سراسر شهر احساس کردند، اما گزارشی از خسارت عمده نرسید.
دسترسی جاده‌ای برای نیروهای امدادی در زمین‌های پرشیب منطقه دشوار بود؛ جایی که رانش زمین رخ داده بود. هما نادر، سرپرست فدراسیون بین‌المللی صلیب سرخ و هلال‌احمر در افغانستان، گفت که تیم‌های صلیب سرخ چهار ساعت زمان صرف کردند تا شبانه از جلال‌آباد، نزدیک‌ترین شهر بزرگ در فاصله ۳۵ مایلی، به منطقه‌ی به‌شدت آسیب‌دیده در ولسوالی نورگل برسند.
تا ظهر دوشنبه، جاده‌ای که جلال‌آباد، یکی از بزرگ‌ترین شهرهای افغانستان، را به استان کنر متصل می‌کند بازگشایی شد. جریان پیوسته‌ای از آمبولانس‌ها به سوی مناطق آسیب‌دیده روانه شد و از سوی دیگر، ده‌ها دستگاه قربانیان را به شهر بازمی‌گرداندند.
خسارات زلزله در روستای مزار دره در نورگل، منطقه‌ای در استان کنر در شرق افغانستان، روز دوشنبه ۱۰ شهریور ۱۴۰۴.
بنا به گفته نادر، بیمارستان‌ها در کنر و ننگرهار فعال بودند و آسیب جدی ندیده بودند؛ در حالی‌که مراکز درمانی در سه ولسوالی کنر خسارات ساختاری جزئی گزارش کردند. اما یک روستا، مزار دره، به‌طور کامل مسدود شده بود و قربانیان تنها می‌توانستند با بالگرد منتقل شوند. او این موضوع را در یک پیامک گفت.
زلزله‌ها در افغانستان و دیگر کشورهای منطقه خطری مکرر هستند، جایی که بسیاری از مردم روی یا نزدیک گسل‌های زمین‌شناسی زندگی می‌کنند. در سال ۲۰۲۲، زلزله‌ای به بزرگی ۵.۹ ریشتر که منطقه‌ای دورافتاده در جنوب شرق افغانستان را لرزاند، دست‌کم ۱۳۰۰ کشته بر جای گذاشت، بنا به اعلام سازمان ملل. طالبان که از ۲۰۲۱ بر افغانستان حکم می‌رانند، در آن زمان گفتند بیش از ۴۰۰۰ نفر جان باختند.
در پاکستان همسایه، لرزش‌ها در چندین ولسوالی از استان مرزی شمال غربی خیبر پختونخوا و دیگر مناطق کشور احساس شد، اما مقامات هیچ خسارت یا تلفات عمده‌ای گزارش نکردند.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، مراتب تسلیت خود را به خانواده‌های قربانیان ابراز کرد و افزود: «تیم سازمان ملل در افغانستان بسیج شده و هیچ تلاشی برای کمک به نیازمندان در مناطق آسیب‌دیده دریغ نخواهد کرد.»
اما سازمان‌های ملل و نهادهای بشردوستانه در افغانستان ناچار به کاهش چشمگیر فعالیت‌های امدادی خود شده‌اند، پس از آنکه دولت ترامپ، که ۴۵ درصد کمک‌های افغانستان را تأمین می‌کرد، تقریباً همه مشارکت‌های خود را تعلیق یا حذف کرد. چندین کشور اروپایی، از جمله بریتانیا، فرانسه و سوئد، سپس همین مسیر را در پیش گرفتند.
به گفته دفتر امور بشردوستانه سازمان ملل، کمتر از ۳۰ درصد از نیازهای بشردوستانه افغانستان برای سال ۲۰۲۵ تأمین شده بود؛ آن هم پیش از وقوع زلزله روز یکشنبه.
دانیل آلدریچ، مدیر برنامه مطالعات تاب‌آوری در دانشگاه نورث‌ایسترن گفت: «ساختار حکمرانی داخلی و کمک‌های بین‌المللی در لحظه‌ای مانند پس از این زلزله بسیار حیاتی‌اند، و هر دو در افغانستان در پایین‌ترین سطح خود قرار دارند.»
به گفته مقامات سازمان ملل، بیش از نیمی از ۴۲ میلیون جمعیت افغانستان نیازمند کمک هستند، و سازمان‌های بشردوستانه در حالی آماده زمستانی سخت می‌شوند که منابع مالی در حال کاهش است و بیش از دو میلیون افغان نیز به اجبار از پاکستان و ایران بازگردانده شده‌اند.
انتظار می‌رود افراد بیشتری در روزهای آینده بازگردند: زلزله در زمانی رخ داد که بسیاری از افغان‌های مقیم پاکستان در راه بازگشت به افغانستان بودند، پیش از ضرب‌الاجل دوشنبه‌ای که دولت پاکستان تعیین کرده بود: یا کشور را ترک کنید یا با بازداشت و اخراج مواجه شوید.
یکی از این افغان‌ها، سعید میر، قصد داشت دوشنبه همراه با دو همسر و ۱۲ فرزندش به جلال‌آباد برسد؛ یک روز پس از ترک لاهور، شهری در شرق پاکستان که در آن متولد شده و تمام عمرش را سپری کرده بود.
روز دوشنبه، کامیون رنگارنگی که خانواده گسترده میر و اندک دارایی‌هایشان را حمل می‌کرد، در گذرگاه مرزی منتظر ورود به افغانستان بود. او با وجود ویرانی ناشی از زلزله گفت همچنان برنامه دارد به جلال‌آباد، ۴۰ مایل دورتر از مرز، نقل مکان کند و کسب‌وکار دامداری‌اش را به آنجا منتقل نماید.
میر در گفت‌وگوی تلفنی گفت: «خدا نگهدار مردم افغانستان باشد. جنگ، زلزله، فقر ــ هر سختی آزمایشی از سوی خداست.»