ببینید | دلایل عجیب وزیر خارجه و نخست وزیر دولت موقت جمهوری اسلامی برای پس دادن جنگنده‌های اف ۱۴ ارتش ایران

در جریان حمله اسرائیل به شهرهای مختلف ایران، در خرداد و تیر ۱۴۰۴، برتری هوایی ارتش اسرائیل باعث شکست بزرگ در جنگ ۱۲ روزه شد؛ علاوه بر عملیات پیچیده ارتش اسرائیل و موساد در خاک ایران، هیچ گزارشی وجود ندارد که نشان دهد جنگنده‌های نیروی هوایی ایران در عملیاتی، مانع مانورهای جنگنده‌ها و پهپادهای اسرائیلی در آسمان ایران شوند. در روزهای پایانی جنگ حتی، اسرائیل چند اف ۱۴ و اف ۵ باقی‌مانده در پایگاه‌های شکاری ایران را هدف قرار داد.

برتری هوایی ارتش اسرائیل بر ارتش ایران در حالی اتفاق افتاده است که اسکادران ایران در دوران پهلوی تکمیل شد و یکی از نقاط قوت ارتش ایران در جنگ ۸ ساله با عراق بود؛ نیرویی که به طور مشخص از عوامل آزادسازی خرمشهر محسوب می‌شود.

این‌درحالی است که دولت موقت در سال ۱۳۵۸، با تحویل‌گرفتن سفارش جنگنده‌های اف ۱۴ از آمریکا مخالفت می‌کرد و حتی ابراهیم یزدی، وزیر خارجه دولت موقت، طرح پس‌دادن جنگنده‌های اف‌۱۴ که در خدمت نیروی هوایی ایران بودند را به شورای انقلاب داده بود. که در نهایت با مخالفت شورای انقلاب مواجه شد

در آن زمان مسئله قراردادهای به جا مانده از دوره پهلوی، یکی از چالش‌برانگیزترین بحث‌های روز بود. این قراردادها که اکثرا در دوره وزارت خارجه ابراهیم یزدی به آن‌ها پرداخته شد، ابعاد نظامی٬ سیاسی و اقتصادی گوناگونی را در پی داشت اما آنچه که بسیار مورد توجه قرار گرفت طرح پس دادن هواپیماهای اف۱۴ به امریکا توسط دولت موقت بود که ابراهیم یزدی آن را مطرح کرد.

ابراهیم یزدی، وزیر خارجه دولت موقت در گفتگویی که سال‌ها پیش با حسین دهباشی در برنامه «خشت‌خام» داشت مدعی شد که «دلیل مطرح شدن پس دادن جنگنده‌های اف ۱۴ این بود که هیچ قدرت خارجی در اول انقلاب ما را تهدید نمی‌کرد. ضمن اینکه این جنگنده به دلیل موقعیت ژئوپلتیک ایران، به درد نمی‌خورد.»

یزدی گفت که به نظر او، آمریکا جنگنده‌های اف ۱۴ را به محمدرضا شاه پهلوی فروخته بود تا هزینه آنها را برای ارتش ایالات متحده کم کند. از سوی دیگر او مدعی است که این جنگنده‌ها در جریان جنگ ایران و عراق هم به کار جمهوری اسلامی نیامد! این درحالی است که در روز نخست جنگ، جنگنده‌های اف ۱۴ در کنار دیگر جنگنده‌های ایرانی، توانستند ضربات بزرگی به ارتش و مواضع عراق وارد کنند.

علاوه بر اینکه این جنگنده‌ها از عوامل شکست حصر آبادان و در ادامه، آزادسازی خرمشهر بودند.

با این حال، حسن روحانی، رییس جمهور پیشین در کتاب خاطرات خود که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است، نوشته است: «در تابستان ۱۳۵۸ موضوعی که رخ داد و باعث نگرانی فراوانی شد، مسئله پس دادن هواپیماهای اف۱۴ به امریکا بود. در آن زمان دکتر یزدی، وزیر امور خارجه در مصاحبه مطبوعاتی اعلام کرد ما با امریکایی‌ها صحبت کردیم که جنگنده‌های اف۱۴ را به آنها پس بدهیم.»

روحانی می‌گوید: «یکی از افسران ارتش با نگرانی فراوان این خبر را به من داد و گفت: این‌ها می‌خواهند هواپیماهای اف۱۴ (تام‌کت) را به امریکایی‌ها پس دهند. ما در ستاد ارتش، خیلی صحبت کردیم و متوجه شدیم این کار مانند پس دادن هواپیماهای اف ۱۶ در زمان بختیار، خیانت بسیار بزرگی است که باید جلوی آن را گرفت. فقط هواپیماهای اف ۱۴ در دست ایران بود که آن را هم می‌خواستند پس بگیرند، زیرا در خاورمیانه فقط ایران از این نوع هواپیما در اختیار داشت؛ حتی اسرائیل و عربستان هم از این نوع هواپیماها نداشتند.»

او گفت: «روزی که وزیر امورخارجه اعلام کرد که دولت قصد دارد هواپیماهای اف ۱۴ را به امریکا پس بدهد، من بسیار نگران شدم و به دکتر بهشتی زنگ زدم و قرار ملاقات گذاشتم و در دیدار با ایشان درباره این ماجرا صحبت کردم و گفتم: اجرای این تصمیم بسیار خطرناک و مانند تقلیل دوره سربازی به یک سال، نوعی "خیانت" است.»

روحانی به نقل از دکتر بهشتی گفته: «این آقایان در شورای انقلاب، موضوع فروش هواپیماهای اف ۱۴ را مطرح کردند و گفتند: ما قادر به استفاده از این هواپیماها نیستیم، زیرا کادر فنی و خلبانان این جنگنده‌ها، امریکایی‌ها بودند و با رفتن آنها از کشور، کسی توانایی پرواز و تعمیرات این هواپیماها را ندارد. گفتم: چنین چیزی نیست و ما به تعداد کافی خلبان و متخصص فنی داریم. این حرف‌ها بی‌پایه است و آقایان می‌خواهند هواپیماها را به امریکا پس دهند.» بعد از این دیدار، من موضوع را پیگیری کردم و با آیت‌الله خامنه‌ای و دیگران صحبت کردم و بالاخره این تصمیم با مخالفت شدید دکتر بهشتی، آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله هاشمی در شورای انقلاب به اجرا در نیامد و در نهایت هواپیماها به امریکا پس داده نشد.»

او با اشاره به نقش جنگنده‌های اف ۱۴ در جنگ ایران و عراق می‌گوید: این هواپیماها در دوران «دفاع مقدس» نقش بسیار مؤثر و استثنایی در حفاظت از آسمان ایران و مراکز حساس و حیاتی کشور داشتند.»

روحانی می‌گوید که یزدی بعدها قصد داشته که موضوع را تکذیب کند: «بنده در دوران جنگ، در یک سخنرانی در دانشگاه تهران به همین ماجرا اشاره کردم و گفتم که دولت موقت با این تصمیم، خطای بزرگی مرتکب شد، ولی جلوی این کار گرفته شد. پس از آن سخنرانی، دکتر یزدی مصاحبه کرد و اظهار داشت که چنین تصمیمی در کار نبوده و ما نمی‌خواستیم هواپیماها را پس بدهیم. من همان وقت، اسناد آن را از مذاکرات شورای انقلاب جمع آوری کردم و با متن مصاحبه‌ آقای ابراهیم یزدی در سخنرانی دیگری با استناد به اسناد و مدارک، دوباره درباره فروش هواپیماها صحبت کردم و روشن کردم که در دوران دولت موقت، دولت قصد فروش هواپیماها به امریکا را داشته است.»

به ادعای روحانی «تردید ندارم که موضوع فروش جنگده‌های اف ۱۴ طرحی بوده که امریکایی‌ها طراحی کرده بودند و با فریب دولت موقت، طرح آن را به شورای انقلاب برده بودند تا فروش هواپیماها را به تصویب شورای انقلاب برسانند. بعدها که صورت مذاکرات شورای انقلاب را درباره موضوع مزبور مطالعه کردم، دیدم که آقای بازرگان و یزدی اصرار داشتند که هواپیماهای اف ۱۴ به امریکا پس داده شود، ولی در مقابل دکتر بهشتی، آیت‌الله خامنه‌ای و آقای هاشمی با پافشاری گفته‌اند که این تصمیم درست نیست و ما باید هواپیماها را حفظ کنیم. به این ترتیب خوشبختانه جلوی این کار گرفته شد و این خیانت تحقق پیدا نکرد. بعدها در جریان جنگ تحمیلی دیدم که این هواپیماها چقدر نقش موثری داشتند و وجود آنها چقدر اهمیت داشت.»