در این گزارش موضوع دیگری هم مطرح شده که می‌پرسد برنامه‌ریزی برای حضور مسئولان ارشد کشور چگونه انجام می‌گیرد و آیا ممکن است پشت پرده برای این حضورها پولی رد و بدل شود؟ به ویژه آنکه افتتاح یک مدرسه خیرساز یا یک کارگاه مونتاز دوچرخه یا تولیدی پوشاک ارزش حضور مسئولان برای افتتاح را ندارد.
سفر هفته گذشته «فاطمه مهاجرانی» سخنگوی دولت «مسعود پزشکیان» به گیلان و افتتاح یک مدرسه، یک کارگاه تولیدی لباس و یک کارگاه مونتاژ دوچرخه حاشیه‌هایی از جمله فیلمی که سخنگو به‌دلیل احساس گرما از سخنرانی امتناع می‌کند به وجود آورده‌است.
آن‌چه موجب برجسته شدن این حاشیه‌ها شده، ظن ردوبدل شدن وجوهی برای حضور مقامات ارشد دولتی در افتتاحیه‌هایی است که اندازه آن در مناسبات سیاسی و اقتصادی تعیین‌کننده نیست.
مهاجرانی در حالی در مراسم افتتاحیه مدرسه‌ای در گیلان حضور یافت که این مدرسه توسط گروه خودروسازی عظام ساخته شده بود. مجموعه‌ای که پیش‌تر به‌دلیل پیگرد مدیرعامل آن، «عباس ایروانی» به اتهام فساد کلان اقتصادی زیر ذره‌بین قوه قضاییه قرار گرفته بود. در دولت‌های قبل نیز چنین افتتاح‌هایی پرسش برانگیز شده‌‌بود. از جمله حضور «حسن روحانی» در مراسم افتتاح کارخانه «پایا پلاستیک پلیمر» که بعدها، «حمیدرضا رنود»، مدیرعامل این شرکت به اتهام فساد کلان اقتصادی به تحمل ۳۵ سال حبس محکوم شد.
«بابک دربیکی» فعال سیاسی که پیش‌تر سخنگوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده در پاسخ به این پرسش که آیا حاشیه‌های مطرح شده درباره چنین سفرهایی به‌ویژه این نکته که گفته می‌شود «پول‌هایی برای حضور مقامات ارشد دولتی در چنین افتتاحیه‌هایی پرداخت می‌شود»، به ایران‌وایر می‌گوید: «چون هیچ دستورالعمل و پروتکل مشخصی برای چنین برنامه‌ریزی‌هایی وجود ندارد و همه‌چیز بر پایه روابط دوستانه و شخصی تدوین می‌شود هر احتمالی دراین‌باره می‌توان در نظر گرفت.»
اما این یک بخش از انتقادها به رویه دولت و سیستم اطلاع‌رسانی اوست. بخش دیگر انتقادها به ضعف کارشناسی و ناتوانی برنامه‌ریزان دولتی حتی در سطح انجام سفرهایی از جنس سفرهای سخنگوی دولت مطرح شدهاست.
سخنگو گرمش بود یا بهانه بهتری نیافت؟
حاشیه‌های سفر سخنگوی دولت چهاردهم به گیلان با انتشار فیلمی در شبکه‌های اجتماعی پررنگ شد که در آن او سخنرانی خود را به دلیل گرمای هوا قطع می‌کند. او در این فیلم در حالی که میکروفن را از پایه آن جدا می‌کند دیده می‌شود که می‌گوید: «من اینجا خیلی گرممه … اینجا خیلی گرمه». حساب‌های کاربری مختلفی که این فیلم‌ها را به اشتراک گذاشتند هیچ اشاره‌ای به محلی که این سخنرانی در آن در حال انجام بوده نکرده‌اند. در فیلمی کامل‌تر که «بی‌بی‌سی فارسی» منتشر کرده پیش از آن که جمله «اینجا خیلی گرمه» می‌گوید:«من فقط صحبتم با دانش‌آموزاس که نمی‌بینمشون اینجا پس بهتره صحبت نکنم.»
روزنامه جوان از زیرمجموعه‌های سپاه در شماره روز بعد خود دراین‌باره تحت عنوان «پارادوکس خانم سخنگو» به استقبال مقامات دولتی در فرودگاه از مهاجرانی اشاره کرده و نوشته‌است :«خانم سخنگو با تشریفات کامل مثل یک پرزیدنت از پله‌های هواپیما در سفر به منطقه آزاد انزلی پایین می‌آید. مسوولان استانی به پیشواز او رفته‌اند! دخترکان با لباس سنتی به او دسته‌گل می‌دهند. بعد حین سخنرانی میگه گرممه! و از پشت تریبون میاد توی سایه. بهش می‌گویند نمیشه باید پشت تریبون باشی. میگه باشه به‌خاطر شما (مردم) فداکاری می‌کنم! نکشی ما را خانم سخنگو!»
البته این تنها واکنش به سفر سخنگو به گیلان نبود و حساب‌های کاربری اینستاگرامی و توییتری نیز مهاجرانی را از گزند طعنه‌های خود بی‌نصیب نگذاشتند از جمله حساب کاربری «سیدمحمدحسن هاشمی» که نوشت :«تقصیر خودمان است … همین استقبال و بریز و بپاش‌هاست که موجب میشه تو جلسه گرمای جلسه رو‌به‌روی مخاطب بیاره و ما همه باید نگران مدرک شنای خانم باشیم.»
اما مکان جمله و فیلمی که حاشیه‌ساز شد اطلاعات بیشتری به ما می‌دهد. این سخنرانی در مراسم افتتاحیه مدرسه‌ای در حال انجام بوده که توسط گروه خودروسازی عظام ساخته شدهاست. گروه عظام در سال‌های اخیر به‌دلیل فسادکلان مدیران آن کانون توجه بوده و قوه قضاییه از آن به عنوان مبارزه با فساد دانه‌درشت‌ها یاد کرده‌است.
آن‌چه ایران‌وایر از حاشیه این سفر مطلع شده حکایت از آن دارد که سخنگوی دولت و تیم همکارانش تا حضور در این محل از سازنده مدرسه بی‌اطلاع بودند و وقتی متوجه می‌شوند گروه عظام سازنده این مدرسه‌است، تلاش می‌کنند برنامه خانم سخنگو را تغییر دهند. به‌نظر می‌رسد این تلاش بیشتر با دستپاچگی و آوردن بهانه‌ای غیرحرفه‌ای به اتفاقی منجر می‌شود که ناظران سیاسی آن را حاصل بی‌تجربگی و ناتوانی فاطمه مهاجرانی و ناآشنایی او با فضای سیاسی کشور توصیف می‌کنند.
بابک دربیکی فعال سیاسی که خود مدیر روابط عمومی ستاد انتخاباتی حسن روحانی در سال ۱۳۹۲ بود به ایران‌وایر می‌گوید: «نگاهی به تجربه دیگر سخنگوها نشان می‌دهد به تناسب وقتی افرادی سابقه و تجربه سیاسی بیشتر داشته‌اند، رفتارهای هیجانی کمتری نظیر این که هوای اینجا خیلی گرم است از خود بروز داده‌اند. این رفتار را با رفتار شخصی مثل نوبخت که خود نماینده مجلس بود و به لحاظ سیاسی تجربه داشت یا شخصی مثل نهاوندیان که هم حوزه اقتصاد و هم حوزه سیاست را می‌شناخت مقایسه کنید.»
از سوی دیگر یکی از فعالان سیاسی استان گیلان که نخواست نامی از او ذکر شود درباره این سفر به ایران‌وایر می‌گوید: «فقط مساله بی‌اطلاعی از ساخت مدرسه توسط گروه عظام نبود. دو برنامه دیگری که خانم سخنگو برای افتتاح آن حاضر شد یعنی یک کارگاه مونتاژ دوچرخه و یک کارگاه تولید لباس هیچ‌کدام در قد و اندازه ملی مطرح نبود و همین سبب شده اساسا چنین برنامه‌ریزی‌هایی زیر سوال برود.»
او در پاسخ به این که آیا نگرانی‌ها درباره ردوبدل شدن پول چه به‌صورت مستقیم و چه به‌صورت غیرمستقیم برای قرارگرفتن مسوولان ارشد دولتی در افتتاحیه‌هاست به ایران‌وایر توضیح می‌دهد: «این یک فرضیه است وگرنه برای یک مدرسه خیّرساز چرا باید علاوه بر سخنگوی دولت، استاندار گیلان و مدیرعامل منطقه آزاد انزلی حضور داشته باشند و جایگاه این مدرسه در سپهر سیاسی کشور کجاست؟ البته فرض این است که به سبب رابطه خوب خانم سخنگو و «محمدرضا جعفری»، مدیرعامل جامعه خیرین مدرسه‌ساز پیشنهاد حضور در افتتاحیه مطرح و پذیرفته شده اما این چیزی از حاشیه‌ها کم نمی‌کند».
دربیکی نیز در پاسخ به ظنی که آیا ممکن است دست‌کم برنامه‌ریزان مدیران ارشد دولت پشت پرده برای قراردادن چنین برنامه‌هایی در دستور کار سفرها وجوهی دریافت کنند به ایران‌وایر می‌گوید: «دست‌کم من نشانه‌ای از این موضوع ندیده‌ام و بیشتر این برنامه‌ریزی‌ها را ناشی از تقدم رابطه بر ضابطه و تاثیر رفاقت‌ها بر رفتار سیاسی می‌دانم.»
همه چیز متاثر از ضابطه‌است و هیچ پروتکلی وجود ندارد
مقایسه سفرهای سخنگوی دولت در هفته‌های اخیر نیز برنامه‌های سفر او به گیلان را پرسش‌برانگیزتر می‌کند. برای مثال چندی قبل سخنگوی دولت و تیمی از خبرنگاران به منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی و قلب انرژی ایران نام گرفته، رفتند. توجه دادن به مساله انرژی توجیه این سفر بود اما در مورد سفر به گیلان، فارغ از بازدید از اسکله کاسپین و توجه دادن به اقتصاد دریامحور توجیه می‌شود، هیچ تناسبی بین حضور نماینده دولت و افتتاحیه چند کارگاه دیده نمی‌شود.
بابک دربیکی که در دولت یازدهم سخنگوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده با اشاره به تجربه خود و حضور در مراسم رونمایی از کتاب یا نمایش فیلم برپایه توصیه یا روابط دوستانه به ایران‌وایر می‌گوید: «عموما حضور مقامات دولتی در افتتاحیه‌ها یا رونمایی و مراسمی از این دست بر پایه روابط شکل می‌گیرد. برای مثال مرحوم مرادخانی که معاون هنری وزیر در دولت یازدهم بود برای دیدار با پیشکسوتان از یک موسسه هنری مشورت می‌گرفت ولی باز هم همه این برنامه‌ها بر پایه پیشنهادهای شخصی و دوستانه اجرایی میشد.»
او با اشاره به وظیفه رییس حوزه وزارتی یا رییس‌دفتر وزیر در وزارتخانه‌ها که امور تشریفات زیرمجموعه آن‌هاست، می‌افزاید: «هیچ سازوکار روشنی برای حضور در برنامه‌ها وجود ندارد اما وظیفه رییس‌دفتر وزیر این است که پیش از حضور وزیر در مراسمی، ارزیابی‌های لازم را انجام داده و وزن مراسم را بسنجد. این موضوع هم بسته به قوت شخصی که رییس‌دفتر یا رییس حوزه وزارتی است پررنگ و کم‌رنگ می‌شود. در مورد سفر گیلان خانم سخنگو و با توجه به این که ایشان نماینده دولت محسوب می‌شوند و حتی معنای حضور او با حضور یک وزیر متفاوت است مشکل از عدم کارشناسی برنامه‌ها و ضعف تیم اطلاع‌رسانی دولت است.»
دربیکی به نقش حراست در ارگان‌های دولتی اشاره کرده و از زاویه‌ای دیگر دراین‌باره می‌گوید:«برخلاف آن‌چه اداره‌های حراست کارشان به جاسوس‌بازی میان کارکنان و تذکر به پوشش تنزل یافته، واقعیت این است که وظیفه حراست حفظ شان آن ارگان و کارکنان است و در این موارد باید ارزیابی‌های کارشناسی داشته باشند. البته عموما در مورد مراسم‌هایی که به لحاظ امنیتی درباره آن استعلام میشد، پاسخ مناسبی می‌دادند.»
او به موجی که در پی مرگ «مرتضی پاشایی» در جامعه و روز تشییع جنازه او رخ داد اشاره کرده و در تاثیر برخی رویدادها بر موضع‌گیری‌های سیاسی توضیح می‌دهد: «در حالت عادی یک پیام تسلیت از معاون مربوطه برای مرگ یک هنرمند در وزارت فرهنگ و ارشاد روال معمول این کار بود اما به‌دلیل شرایطی که در جامعه پیش آمد علاوه بر پیام از سوی معاون هنری وقت، خود وزیر هم پیام تسلیت داد. بنابراین گاهی برنامه‌ریزی‌ها برای حضور اجتماعی مقامات دولتی کاملا متاثر است از شرایط جامعه و مردم است.»
دربیکی در پاسخ به این که حضور حسن روحانی در مراسم افتتاح کارخانه پایا پلاستیک پلیمر در اردیبهشت ۱۳۹۶ و ارتباط مالی میان «محمدرضا نعمت‌زاده»، وزیر صنعت معدن و تجارت او با این فرد و تامین هزینه‌های انتخابات به ایران‌وایر می‌گوید: «ببینید ما می‌دانیم روحانی در مراسمی در حال دادن هدیه به «بابک زنجانی بوده و تصویری هم از آن وجود دارد. از روحانی با شناختی که به حوزه امنیت و سیاست ایران داشته، بعید است بابک زنجانی را نشناخته و دست به چنین اقدام زده باشد. اما از آن‌جا که تمام این برنامه‌ریزی‌ها برپایه ضوابط و پروتکل‌های روشنی انجام نمی‌گیرد و دستورالعمل مشخصی برای آن وجود ندارد هر احتمالی را می‌توان درنظر گرفت. نکته این‌جاست که صرفا در امور امنیتی و روابط سیاسی استعلام گرفته می‌شود و در بقیه موارد هیچ ضابطه‌ای بر این برنامه‌ریزی‌ها حاکم نیست.»