به گزارش آیندگان؛ مژده شمسایی، همسر بیضایی، شنبه ششم دی خبر درگذشت این هنرمند را در شبکههای اجتماعی اعلام کرد.
شمسایی با انتشار تصویری از بیضایی و یادداشتی در صفحه فیسبوک خود نوشت: «زمین زیر پایم سست است وقتی او بر آن راه نمیرود. هوا برایم تنگ است وقتی او در کنارم نفس نمیکشد.»
بیانیه گروه ایرانشناسی دانشگاه استنفورد
گروه ایرانشناسی دانشگاه استنفورد با انتشار بیانیهای نوشت که بهرام بیضایی، نویسنده و کارگردان برجسته تئاتر و سینما در روز تولد هشتاد و هفتسالگی خود، پنجم دیماه، درگذشت؛ روزی که به احترام زادروز او و اکبر رادی، روز نمایشنامهنویس نامگذاری شده است.
در بیانیه، از بیضایی بهعنوان «فخر ادب و هنر ایران» و استاد و همکار برجسته این گروه در ۱۵ سال گذشته یاد شده و تاکید شده است که او پنج سال پس از تلاش «حماسی و درخشان» برای تکمیل متن «داشآکل بهگفته مرجان» درگذشت.
در ادامه این بیانیه آمده است که بیضایی بارها گفته بود موطن و مسلک او «عالم فرهنگ» است و با وجود آنچه «تنگنظریها علیه او و خانوادهاش» خوانده شده، هرگز از پاسداشت و برجستهکردن میراث فرهنگی ایران دست نکشید.
در بخش دیگری از این پیام، از مژده شمسایی، همسر بیضایی، قدردانی شده و آمده است که بدون «همدلی و همراهی» او، زندگی بیضایی در سالهای اخیر «چهرهای دیگر» میداشت.
۱۶ سال دوری از ایران
بیضایی شهریور ۱۳۸۹ بهدلیل فشارهای فزاینده، اعمال محدودیت و سانسور ناچار به توقف فعالیتهایش در ایران شد و به دعوت عباس میلانی، مورخ، ایرانشناس و مدیر برنامه مطالعات ایران در دانشگاه استنفورد، به این مرکز آموزشی رفت.
در یک دهه گذشته بسیاری از دوستداران بیضایی آرزو و درخواست بازگشت او به کشور را مطرح کرده بودند.
بیضایی سال ۱۴۰۰ در سخنانی به بخشی از دستاوردهای حضورش در دانشگاه استنفورد، اجرای چندین نمایش خود مانند «گزارش ارداویراف»، «طربنامه» و «جانا و بلادور»، و برگزاری چند کارگاه بازیگری پرداخت.
او به فهرستی از فیلمهایی اشاره کرد که امکان و اجازه ساختشان را در ایران نیافت و گفت: «اگر این ۱۰ سال در کشورم بودم، حاصلم چه بود و چه در دست داشتم؟ آیا لطفا اجازه میدادند فیلم مقصد را بسازم، چنان که میخواهم؟... یا فیلمهای آرزوییام طومار شیخ شرزین، اشغال و البته داستان باورنکردنی.»
بیضایی فروردین سال گذشته نیز در واکنش به صحبتهای رییس سازمان سینمایی و درخواست برای بازگشتش به ایران گفته بود دست خودش را میشکند و اجازه نمیدهد او را سانسورچی خودش کنند.
این جملات بخشی از نامه اعتراضی ۳۰ سال پیش بیضایی به وزارت ارشاد جمهوری اسلامی در پی توقیف یکی از آثارش بود.
او کارگردانی فیلمها و نمایشهای مطرحی چون «مرگ یزدگرد»، «غریبه و مه» و «باشو غریبه کوچک» را در کارنامه داشت.
اواسط شهریور امسال فیلم «باشو غریبه کوچک» که محصول سال ۱۳۶۴ است، جایزه بهترین فیلم ترمیمشده را در بخش فیلمهای کلاسیک جشنواره فیلم ونیز به خود اختصاص داد.
دانشگاه استنفورد اعلام کرد بهزودی جلسهای برای بزرگداشت زندگی و آثار این هنرمند ایراندوست و ایرانشناس برگزار خواهد کرد.
در این ویدیو سخنرانی بهرام بیضایی درباره روشنفکران دورۀ بیداری و روشنفکران چپ و در رسای فردوسی و شاهنامهاش که به بهانه «اسطوره شناسی شاهرخ مسکوب» در دانشگاه استنفورد بیان شده را میبینید. این ویدیو در سال ۲۰۲۱ ضبط شده است.