به گزارش آیندگان؛ این توافق پس از حمله هوایی سپتامبر اسرائیل به ساختمانی در دوحه که موجب مرگ یک نگهبان قطری شد، شکل گرفت؛ رخدادی که خشم واشنگتن و متحدان عرب را برانگیخت.
به نوشته واشنگتن پست، ترامپ در دیداری با رهبران کشورهای مسلمان در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل صراحتاً اعلام کرد که الحاق کرانه باختری از نظر او «غیرقابل‌قبول» است. این موضع روند مذاکرات را شتاب داد.
در نهایت، مذاکرات ماراتنی در شرم‌الشیخ با حضور داماد ترامپ، جرد کوشنر، و مقام‌های عرب به توافقی دو‌مرحله‌ای انجامید: مرحلهٔ نخست شامل آتش‌بس، عقب‌نشینی جزئی اسرائیل و آزادی تمامی گروگان‌ها و زندانیان فلسطینی است.
ترامپ این موفقیت را نتیجه «دیپلماسی فشار حداکثری» دانست؛ همان عبارتی که در دوران اول ریاستش علیه ایران به کار می‌برد و وعده داد برای «جشن صلح تاریخی خاورمیانه» به منطقه سفر کند.
رئیس‌جمهور پنجشنبه گفت که چندین رهبر خاورمیانه و جهان در تضمین مرحله نخست طرح پایان دادن به جنگ دو‌ساله نقش داشتند.
تحلیل‌گران می‌گویند ترکیب گذر زمان، فشارهای سیاسی بر نتانیاهو و سبک سخت‌گیرانه ترامپ، سرانجام دو طرف را به پذیرش صلح واداشت.
در ادامه، ترجمه گزارش مایکل بیرنباوم، دن دایمِند و کارن دی‌یانگ که با تیتر اصلی «Trump’s ‘maximum pressure’ on Israel won Gaza ceasefire, White House says» که روز ۹ اکتبر ۲۰۲۵ منتشر شده است را بخوانید؛
یک مقام ارشد کاخ سفید روز پنجشنبه گفت، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در یک ماه گذشته با اعمال «فشار حداکثری» بر اسرائیل، این متحد نزدیک ایالات متحده را وادار به پذیرش یک توافق تاریخی آتش‌بس و تبادل گروگان با حماس کرد و به این ترتیب، اسرائیل را به پایان دادن به جنگ دو‌ساله در غزه سوق داد.
به گفته این مقام ارشد، اگرچه ترامپ مستقیماً بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل را به قطع ارسال تسلیحات تهدید نکرد، اما برای هر دو رهبر روشن بود که اسرائیلِ روزبه‌روز منزوی‌تر، بدون پشتیبانی نظامی آمریکا قادر به بقا نیست. این در حالی است که نتانیاهو پس از حملهٔ سپتامبر به قطر – یکی از متحدان اصلی واشنگتن – خشم ترامپ و شرکای عرب او را برانگیخته بود.
این مقام ارشد گفت: «بدون ایالات متحده، اسرائیل وجود نخواهد داشت، و لازم نیست این را با صراحت گفت.» او افزود: «نتانیاهو به اندازهٔ کافی باهوش است که بداند رئیس‌جمهور تمام کارت‌ها را در دست دارد. آخرین چیزی که می‌تواند از دست بدهد، حمایت رئیس‌جمهور است.»
ترامپ روز پنجشنبه اعلام کرد که قصد دارد برای جشن گرفتن این توافق و نمایش «شیوهٔ فشار و معامله‌گری» خود به خاورمیانه سفر کند؛ رویکردی که او عامل موفقیت در این توافق می‌داند. مقام‌های ارشد کاخ سفید گفتند که رئیس‌جمهور توانست از موج خشم منطقه‌ای علیه اسرائیل پس از حملهٔ ماه گذشته به ساختمانی متعلق به حماس در قطر استفاده کند.
آمادگی ترامپ برای تحت‌فشار قرار دادن نتانیاهو، در کنار روابط شخصی و نزدیک او با رهبران کلیدی عرب، به لحظه‌ای غیرمعمول از دیپلماسی چندجانبه برای رئیس‌جمهوری منجر شد که معمولاً به‌تنهایی عمل می‌کند. بسیاری از مقام‌های ارشد منطقه‌ای روز پنجشنبه حاضر شدند موفقیت بزرگ سیاست خارجی را به ترامپ نسبت دهند — هرچند برخی هشدار دادند که اختلافات عمیق بر سر آیندهٔ بلندمدت غزه ممکن است صلح را دوباره از مسیر خارج کند.
با این حال، روز پنجشنبه ترامپ، اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌های غزه آمادهٔ جشن گرفتن چیزی بودند که به نظر می‌رسید پایانی بر مرگبارترین فصل در روابط اسرائیل و فلسطین از زمان تأسیس اسرائیل مدرن در سال ۱۹۴۸ باشد. در نشست کابینه در کاخ سفید، ترامپ اعلام کرد که طی چند روز آینده به مصر، میزبان آخرین دور مذاکرات، سفر خواهد کرد تا توافق میان اسرائیل و حماس برای آزادی همهٔ گروگان‌های باقیمانده و توقف جنگ را تأیید کند. او پیش‌تر گفته بود که احتمالاً در این سفر به اسرائیل نیز خواهد رفت.
ترامپ به اعضای کابینه گفت: «ما به پیشرفتی عظیم در خاورمیانه رسیده‌ایم؛ چیزی که همه می‌گفتند هرگز شدنی نیست. ما جنگ غزه را پایان دادیم و در واقع در سطحی بسیار بزرگ‌تر، صلح ایجاد کردیم. و فکر می‌کنم این صلحی پایدار و - امیدوارم- ابدی باشد.»
استفاده از عبارت «فشار حداکثری» برای توصیف رویکرد ترامپ در قبال اسرائیل از آن جهت قابل‌توجه است که کاخ سفید مدت‌ها این اصطلاح را برای راهبرد خود در برابر ایران – دشمن اصلی اسرائیل – به کار می‌برد. در دورهٔ نخست ریاست‌جمهوری، تیم امنیت ملی تندرو ترامپ با خروج از توافق هسته‌ای باراک اوباما و تحریم‌های فلج‌کننده، می‌گفتند علیه تهران «فشار حداکثری» اعمال می‌کنند.
اما جنگ دو‌سالهٔ اسرائیل در غزه، بسیاری از نیروهای نیابتی ایران در منطقه را نیز تضعیف کرد و خودِ ترامپ در ماه ژوئن همراه اسرائیل تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار داد. این تغییر در موازنهٔ منطقه‌ای، دست ترامپ را برای فشار سخت‌تر بر نتانیاهو جهت رسیدن به توافق با حماس بازتر کرد؛ در حالی‌که قدرت‌های عربی منطقه نیز همزمان حماس را به پذیرش توافق ترغیب می‌کردند و با رئیس‌جمهور آمریکا در تماس نزدیک بودند.
یکی از مقام‌های ارشد کاخ سفید گفت: «تماس‌های شخصی، پیام‌ها در تلفن همراهش؛ او بسیار در دسترس است و این خیلی تأثیر دارد. بین رئیس‌جمهور و رهبران جهانی سطحی از اعتماد وجود دارد.»
در ۹ سپتامبر، مذاکره‌کنندگان حماس در ساختمانی در دوحه، پایتخت قطر، گرد آمده بودند تا دربارهٔ پیشنهاد آمریکا برای توافق گفت‌وگو کنند که اسرائیل به آن ساختمان حملهٔ هوایی کرد و یک نگهبان قطری و یکی از بستگان یکی از مقام‌های ارشد حماس را کشت. این حمله که به گفتهٔ ترامپ، نتانیاهو بدون هماهنگی با او انجام داده بود، در ابتدا ضربه‌ای بزرگ به تلاش‌های صلح محسوب می‌شد. در همان زمان، برخی از شرکای راست‌گرای نتانیاهو در ائتلاف حکومتی خواستار الحاق کرانهٔ باختری شده بودند؛ اقدامی که موجب نگرانی شدید فلسطینیان و متحدان عرب آنان شد.
اما این حمله در واقع ترامپ را برانگیخت تا به نتانیاهو هشدار دهد که زمان پایان جنگ فرا رسیده است. به گفتهٔ مقام ارشد کاخ سفید، در دیدار ۲۳ سپتامبر در حاشیهٔ مجمع عمومی سازمان ملل بین ترامپ و رهبران کشورهای عربی و مسلمان، رئیس‌جمهور آمریکا به‌طور بی‌سابقه‌ای صریح و قاطع اعلام کرد که هرگونه الحاق کرانهٔ باختری از نظر او غیرقابل‌قبول است. دو دیپلمات ارشد مطلع از این دیدار گفتند که این موضع سرسختانه، رهبران عرب را تحت‌تأثیر قرار داد و روند مذاکرات را شتاب بخشید.
آخرین مرحلهٔ مذاکرات این هفته در شهر ساحلی شرم‌الشیخ در مصر انجام شد. مقام‌های ارشد دولت آمریکا که پنجشنبه شب خبرنگاران را توجیه کردند گفتند حضور شخصی فرستادهٔ ویژهٔ خاورمیانه، استیو ویتکاف، و داماد ترامپ، جَرد کوشنر، در کنار شماری از مقام‌های ارشد عرب، کلید موفقیت مذاکرات بود. آنها در ماراتنی ۲۰ ساعته از صبح تا پس از نیمه‌شب پنجشنبه کار را به پایان رساندند.
یکی از مقام‌های ارشد آمریکایی، که به شرط ناشناس ماندن سخن می‌گفت، مهم‌ترین نقطهٔ عطف مذاکرات را لحظه‌ای دانست که حاضران توافق کردند طرح نهایی را به دو مرحله تقسیم کنند: مرحلهٔ نخست شامل آتش‌بس، عقب‌نشینی جزئی اسرائیل و آزادی گروگان‌ها و زندانیان فلسطینی بلافاصله پس از آن بود.
او گفت: «ما توانستیم آن بخش را جدا کنیم، و همین موضوع مهم بود چون آن قسمت ساده‌تر شد و می‌توانستیم آن را به‌صورت مستقل بررسی کنیم.»
اما مسائل بلندمدت بسیار دشوارتر و همچنان حل‌نشده‌اند: خلع سلاح حماس، استقرار حاکمیت فلسطینی شامل تشکیلات خودگردان در غزه، عقب‌نشینی کامل اسرائیل و بازسازی نوار ویران‌شدهٔ غزه از جمله این مواردند. هرچند اسرائیل با توافق موافقت کرده، نتانیاهو پیش‌تر گفته بود برخی از این گام‌ها هرگز اجرا نخواهند شد.
فرماندهی مرکزی ایالات متحده (سنتکام) قرار است ۲۰۰ نیروی آمریکایی را برای تشکیل یک «نیروی مشترک ویژه» به همراه نمایندگان کشورهایی که احتمالاً نیرو به «نیروی بین‌المللی ثبات در غزه» اعزام می‌کنند، بفرستد. یکی از مقام‌ها گفت که این نیرو احتمالاً شامل نظامیان مصری، قطری، ترک و اماراتی خواهد بود. آمریکایی‌ها در اسرائیل خواهند ماند و نقش آنان، طبق گفتهٔ مقام مذکور، «نظارت، مشاهده و اطمینان از عدم نقض یا تجاوز» است.
حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به اسرائیل حمله کرد و حدود ۱۲۰۰ نفر را کشت و بیش از ۲۵۰ نفر را ربود. اسرائیل در پاسخ جنگی را در غزه آغاز کرد که سه‌شنبه وارد سومین سال خود شد. این جنگ، بخش‌های وسیعی از نوار غزه را با خاک یکسان کرده، تقریباً تمام ساکنان آن را آواره ساخته و بنا به آمار وزارت بهداشت غزه، بیش از ۶۷ هزار نفر را کشته است؛ آماری که میان غیرنظامیان و جنگجویان تفکیک نمی‌کند، اما می‌گوید اکثریت قربانیان زنان و کودکان هستند.
ترامپ چندین رهبر خاورمیانه و جهان را برای تضمین مرحلهٔ نخست توافقی که با هدف پایان دادن به جنگ دو‌سالهٔ غزه طراحی شده، تحسین کرد. طبق این توافق، حماس موافقت کرده تمام گروگان‌های باقیمانده را در ازای آزادی زندانیان فلسطینی و عقب‌نشینی جزئی اسرائیل از قلمرو غزه آزاد کند.
ترامپ گفت: «تمام جهان برای این موضوع متحد شده است.»
او حملات تابستان امسال آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران را «عامل بسیار مهمی» در این توافق دانست و استدلال کرد که این حملات مانع از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شده است.
ترامپ افزود: «حتی اگر توافقی امضا می‌کردیم، سایه‌ای تاریک بر فراز آن وجود داشت و هرگز به همین معنا نمی‌بود.»
جو بایدن، رئیس‌جمهور پیشین، نیز پیش‌تر تلاش کرده بود تا توافقی برای آزادی گروگان‌ها و پایان جنگ حاصل کند. اگر او موفق شده بود، می‌توانست جان ده‌ها هزار فلسطینی را نجات دهد. اما تحلیل‌گران می‌گویند، نه ماه نبرد اضافی و سبک سخت‌گیرانهٔ ترامپ، شاید در نهایت اسرائیل و حماس را به نقطه‌ای رسانده که آمادهٔ زمین گذاشتن سلاح شده‌اند.
برایان کاتولیس، پژوهشگر ارشد مؤسسهٔ خاورمیانه، گفت: «پاسخ صادقانه این است که حاصل ترکیب زمان و ترامپ است. باید به ترامپ بابت شخصیت منحصربه‌فرد و قاطعش اعتبار داد؛ واقعیت این است که جایگاه سیاسی او در داخل اسرائیل بسیار قوی است.»
در حالی‌که بی‌تردید فشار ترامپ بود که توافق آتش‌بس، آزادی گروگان‌ها و عقب‌نشینی جزئی اسرائیل را به نتیجه رساند، شرایط نیز از زمان تلاش ناموفق بایدن برای رسیدن به همین هدف، دگرگون شده بود. برای نتانیاهو، نارضایتی داخلی و بین‌المللی به‌صورت تصاعدی افزایش یافته بود، به‌ویژه با بالا رفتن شمار قربانیان غیرنظامی و ویرانی غزه، حتی در حالی‌که اهداف نظامی حماس یکی پس از دیگری از بین می‌رفت. موفقیت در آزادی گروگان‌ها، برای او در آستانهٔ انتخابات سال آیندهٔ اسرائیل، فرصتی برای احیای وجهه‌اش فراهم می‌کند.
برای ترامپ، تمایل به رویارویی سخت با نتانیاهو و هماهنگی نزدیک با شرکای منطقه‌ای که زمانی به او بدبین بودند، بخشی از اهداف گسترده‌ترش در خاورمیانه است. او در روزهای اخیر تأکید کرده که این توافق تنها برای غزه نیست، بلکه هدفش «بازآرایی خاورمیانه» به‌طور کلی است — از جمله از طریق گسترش «توافق‌های ابراهیم»، یعنی توافق‌های عادی‌سازی روابط میان اسرائیل و چهار کشور عربی که دستاورد شاخص دورهٔ نخست ریاست‌جمهوری‌اش بود.
با این حال، فردی مطلع از پیچیدگی‌های اجرای کامل توافق فراتر از آتش‌بس اولیه، بازگشت گروگان‌ها و ورود کمک‌های انسانی گفت:
«سؤال واقعی این است که آیا دونالد ترامپ اعلام پیروزی می‌کند… و سپس صحنه را ترک می‌کند؟ چون اگر چنین کند، هیچ‌کدام از مراحل بعدی اتفاق نخواهد افتاد.»
