این نوع تحقیق تاکنون نوعی تابو به‌شمار می‌رفت، چرا که نگرانی‌هایی درباره امکان تولید «نوزادان سفارشی» یا ایجاد تغییرات پیش‌بینی‌نشده در نسل‌های آینده وجود داشت.
به گزارش بی‌بی‌سی؛ اما اکنون بزرگ‌ترین بنیاد خیریه پزشکی جهان، Wellcome Trust، با تخصیص اولیه ۱۰ میلیون پوند بودجه، آغاز این پروژه را ممکن ساخته و معتقد است این پژوهش می‌تواند بیش از آنکه مضر باشد، منفعت داشته باشد—به‌ویژه در تسریع درمان بیماری‌های لاعلاج.
دکتر جولیان سیل از آزمایشگاه زیست‌شناسی مولکولی MRC در کمبریج، که یکی از اعضای این پروژه است، به BBC گفت: «آسمان حد و مرز ماست. ما به دنبال درمان‌هایی هستیم که کیفیت زندگی انسان‌ها را در دوران سالمندی بهبود ببخشند—زندگی سالم‌تر با بیماری‌های کمتر. می‌خواهیم با استفاده از این روش، سلول‌هایی مقاوم در برابر بیماری تولید کنیم تا اعضای آسیب‌دیده مثل کبد، قلب یا حتی سیستم ایمنی را بازسازی کنیم.»
نگرانی از سوء‌استفاده‌های احتمالی
با این حال، منتقدان هشدار داده‌اند که این نوع پژوهش ممکن است زمینه را برای دانشمندانی بدون اخلاق فراهم کند تا به‌سوی خلق انسان‌های تقویت‌شده یا تغییر‌یافته بروند.
پت توماس، مدیر گروه کمپین Beyond GM گفت: «ما دوست داریم باور کنیم همه دانشمندان نیت خیر دارند، اما علم همیشه می‌تواند مورد سوءاستفاده قرار گیرد؛ از جمله برای مقاصد نظامی.»
این پروژه در بیست‌وپنجمین سالگرد تکمیل پروژه ژنوم انسان به‌صورت رسمی اعلام شد—پروژه‌ای که نقشه کامل مولکول‌های DNA انسان را ترسیم کرد و بخش عمده‌ای از هزینه‌های آن نیز توسط بنیاد Wellcome تأمین شده بود.
پروژه جدید: گام فراتر از خواندن ژنوم
هر سلول بدن انسان (به جز گلبول‌های قرمز) مولکولی به نام DNA دارد که اطلاعات ژنتیکی لازم برای فعالیت‌های آن را حمل می‌کند.
DNA از تنها چهار بلوک کوچک‌تر ساخته شده؛ با نام‌های A، G، C، و T که به‌صورت ترکیبی بارها و بارها تکرار می‌شوند و تمام اطلاعات ژنتیکی لازم برای شکل‌گیری فیزیکی انسان را در خود جای داده‌اند.
پروژه ژنوم انسان امکان خواندن تمام ژن‌ها مانند یک بارکد را فراهم کرد. اما پروژه جدید، به نام پروژه ژنوم انسانی مصنوعی، گامی عظیم رو به جلو به شمار می‌آید؛ زیرا به پژوهشگران این امکان را می‌دهد که نه‌فقط DNA را بخوانند، بلکه بخش‌هایی از آن را از صفر، مولکول به مولکول، بسازند.
هدف اول: ساخت کروموزوم انسانی از صفر
نخستین هدف دانشمندان، توسعه روش‌هایی برای ساخت بلوک‌های بزرگ‌تر DNA انسانی است، تا جایی که بتوانند یک کروموزوم انسانی کامل را به‌صورت مصنوعی ایجاد کنند.
کروموزوم‌ها حامل ژن‌هایی هستند که رشد، ترمیم و حفظ بدن را کنترل می‌کنند. دانشمندان با بررسی این کروموزوم‌های مصنوعی می‌توانند عملکرد ژن‌ها را بهتر درک کرده و به درمان‌های بهتری برای بیماری‌ها دست یابند.
به گفته پروفسور متیو هورلز، مدیر مؤسسه Wellcome Sanger: «ساخت DNA از ابتدا، این امکان را می‌دهد تا تئوری‌های جدید درباره عملکرد DNA را مستقیماً امتحان کنیم—چیزی که فعلاً فقط از طریق دستکاری ژنوم‌های زنده ممکن است.»
محدود به لوله‌های آزمایش، نه ساخت زندگی مصنوعی
کار این پروژه فعلاً به لوله‌های آزمایش و محیط‌های کشت سلولی محدود است و قصدی برای ساخت حیات مصنوعی وجود ندارد.
اما این فناوری، قدرت بی‌سابقه‌ای برای کنترل فرآیندهای زیستی در اختیار پژوهشگران می‌گذارد.
اما سوءاستفاده‌چی‌ها ممکن است چه کنند؟
برخی دانشمندان نگران‌اند که افراد سودجو بتوانند از این فناوری برای ساخت سلاح‌های زیستی، انسان‌های تقویت‌شده یا حتی موجوداتی با «دی ان ای» انسانی استفاده کنند.
پروفسور بیل ارنشاو از دانشگاه ادینبورگ، که روشی برای ساخت کروموزوم‌های مصنوعی طراحی کرده، به BBC گفت: «جن از بطری بیرون آمده است. حتی اگر الآن محدودیت‌هایی بگذاریم، اگر سازمانی با تجهیزات مناسب تصمیم بگیرد هر چیزی را بسازد، فکر نمی‌کنم بتوانیم جلوی آن را بگیریم.»
پت توماس همچنین نسبت به تجاری‌سازی این فناوری از سوی شرکت‌های درمانی ابراز نگرانی کرد: «اگر در نهایت بتوانیم اندام‌های مصنوعی یا حتی انسان مصنوعی خلق کنیم، سوال این است که چه کسی صاحب آن خواهد بود؟ داده‌های مربوط به آن‌ها به چه کسی تعلق دارد؟»
چرا Wellcome این پروژه را تأمین مالی کرد؟
با توجه به امکان سوءاستفاده، این پرسش مطرح می‌شود که چرا بنیاد Wellcome تصمیم به تأمین مالی این پروژه گرفته است.
دکتر تام کالینز که مجوز این بودجه را صادر کرده، گفت: «از خود پرسیدیم اگر هیچ کاری نکنیم، هزینه‌اش چیست؟ این فناوری دیر یا زود توسعه می‌یابد—پس بهتر است اکنون وارد عمل شویم، تا حداقل به شیوه‌ای مسئولانه آن را هدایت کنیم و با مسائل اخلاقی و اجتماعی آن صادقانه روبرو شویم.»
پژوهش اجتماعی همزمان با علم
در کنار کارهای علمی پروژه، یک برنامه پژوهشی در حوزه علوم اجتماعی نیز اجرا خواهد شد که به‌سرپرستی پروفسور جوی ژانگ، جامعه‌شناس دانشگاه کنت، پیش می‌رود.
او می‌گوید: «ما می‌خواهیم دیدگاه‌های متخصصان، دانشمندان اجتماعی، و به‌ویژه عموم مردم را نسبت به این فناوری بدانیم—اینکه آن را چطور درک می‌کنند، چطور ممکن است برایشان مفید باشد، و چه نگرانی‌ها یا پرسش‌هایی در ذهن دارند.»